Al 100 jaar de grootste spirituele uitgeverij van Nederland
Laatste update door Marjan van Druenen op 5 april 2024
Wist je dat de oorzaak van verslaving te maken heeft met de vroegste ervaringen van een kind? Gabor Maté vertelt je er alles over in zijn boek.
Gabor Maté is arts en verslavingsdeskundige en heeft een aantal zeer gewaardeerde boeken op zijn naam staan, zoals Wanneer je lichaam nee zegt en Het verstrooide brein. Onlangs verscheen de langverwachte vertaling door Jörgen van Drunen van Hongerige geesten, de psychologie van verslaving.
Om met de deur in huis te vallen: de verslavingsoorzaak ligt níet verankerd in de genen, maar in de vroegste ervaringen van het kind. Verslaving is geen keuze en in de eerste plaats ook geen ziekte.
Het vindt haar oorsprong in pogingen om problemen op te lossen. Deze lopen uiteen van emotionele pijn, bovenmatige stress tot het verlies van dierbaren. Aan alle vormen van verslavingsgedrag ligt een pijnlijke ervaring, trauma, ten grondslag.
Hoewel het gebruik van (hard)drugs de boventoon voert in Hongerige geesten, gaat dit werk over verslavende afhankelijkheid in de breedste zin van het woord. Denk hierbij aan smartphone, alcohol, medicijnen, seks, gokken of het extreme koopgedrag van klassieke muziek van de auteur zelf.
Het laatste voorbeeld lijkt enigszins lachwekkend, maar komt in een ander perspectief te staan wanneer je leest dat hij zijn jonge zoon alleen achterlaat in een winkel om zelf in de auto te stappen en naar zijn favoriete muziekwinkel rijdt. De winkel waar hij ooit in één week een slordige 8000 dollar aan cd’s uitgaf.
Hij bedroog zijn partner niet met andere vrouwen, maar met muziek. Zijn verslaving is niet levensbedreigend zoals heroïne en cocaïne kunnen zijn, maar vergeet echter de indirecte gevolgen niet.
De geest- en hersenprocessen zijn bij alle verslavingen hetzelfde, evenals de enorme leegte die aanwezig is en steeds weer opvulling zoekt. Niet de vraag: ‘waarom ben je verslaafd?’ is legitiem, maar waar komt jouw enorme pijn vandaan?
Onze maatschappij erkent trauma en sociale ontwrichting niet als de bron van het probleem. Behandelingsinstanties richten zich vooral op pogingen om het gedrag van verslaafde mensen te veranderen in plaats van dat ze de pijn helen die aan dat gedrag ten grondslag ligt.
Maté werkte als arts met drugsverslaafden die in Downtown Eastside in Vancouver leefden. Deze drugsgetto had een magnetische aantrekkingskracht voor troubled souls.
De verontruste zielen zijn voortdurend op zoek naar iets buiten zichzelf, ze brengen hun tijd door als hongerige geesten: steeds weer op zoek naar een vermindering van pijn. De ervaringsverhalen geven inzicht in de uiteenlopende levens en lezen als een spannende non-fictie roman.
Je wordt meegezogen met de personages en hun keuzes, de onmacht en de heftige emoties. Door de beeldende beschrijving is het alsof je leest over het leven van Christiane F (Wir Kinder von Bahnhof Zoo,1979) of de gelijknamige film bekijkt.
Maté weet de lezer te vangen, de passages over zijn cliënten blijven boeien.
We worden gewaarschuwd: elke passie kan een verslaving worden. Waar houdt passie op en begint verslaving? Maté geeft daar een heldere definitie voor.
Verslaving omvat: ‘Elke vorm van herhaald gedrag, al dan niet gerelateerd aan verdovende middelen, waarbij een persoon zich gedwongen voelt om met dit gedrag door te gaan, ongeacht negatieve gevolgen ervan voor zijn leven en het leven van anderen’.
Er zijn twee cruciale vragen die het antwoord geven op de vraag wanneer houdt passie op en begint verslaving? Ben je bereid ermee te stoppen en ben je bereid je aan je belofte te houden?
Schrik niet als je deze vragen niet allebei met ‘ja’ beantwoordt; we zijn allemaal wel ergens aan verslaafd. Misschien is het sporten, je telefoon of het internet. Het klinkt gek, maar zelfs aan stress kun je verslaafd zijn.
Drugs op zichzelf maakt geen verslaafde van je, net zomin als voeding een dwangmatige eter van je maakt. Er moet sprake zijn van een bestaande kwetsbaarheid of vatbaarheid. Denk aan extreme hoeveelheid stress, emotioneel isolement of machteloosheid.
Hij geeft ons een betoog mee over de aard van het verschijnsel verslaving. Altijd weer onderbouwd met degelijk onderzoek en recente studies. Hoe minder effectief ons eigen opioïdesysteem, dopaminesysteem en zelfregulerende systeem werkt, des te fanatieker we zijn om troost en vreugde te zoeken door gebruik van drugs of andere dwangmatigheden.
Maté weerlegt de algemene opvatting dat verslaving een chronische neurobiologische ziekte is. Genetische aanleg wordt in de huidige medische wetenschap als zeer gewichtige factor aangedragen, Maté stelt ervaringen die tijdens de kindertijd plaatsvinden voorop. Verslaving ontstaat in het hersensysteem dat het hechtingsinstinct reguleert.
‘Als consequent contact met de moeder tijdens de kindertijd afwezig is, is de kans groter dat het kind later drugs nodig heeft om aan te vullen wat in zijn eigen brein ontbreekt.’
Kwaliteit van het contact speelt overigens ook een rol. De ouder kan fysiek aanwezig zijn geweest, maar was hij/zij ook emotioneel aanwezig? Om te begrijpen hoe deze processen werken wordt een stukje anatomie en fysiologie van de hersenen uitgelegd en door voorbeelden en metaforen wordt lastige hersenwetenschap eenvoudig gemaakt. Wie eerder werk van Maté gelezen heeft is bekend met zijn fijne uiteenzettingen.
Wie een kleiner aantal dopaminereceptoren heeft, zal gevoeliger voor verslaving zijn. De chemische stof dopamine komt vrij tijdens plezierige gelegenheden.
Drugsgebruik, het spelen van videogames, het eten van suiker of junkfood en het hebben van seks zijn allemaal middelen die de afgifte teweegbrengen van dopamine in de hersenen. En de lijst is eindeloos lang: telefoongebruik, cosmetische chirurgie, macht, werk (workaholic) enz. enz.
‘De voortdurende, opdringerige en betekenisloze maalstroom van gedachten die kenmerkend is voor de manier waarop veel mensen hun stille momenten beleven is op zichzelf al een vorm van verslaving.’
Maar waarom kiest de een voor persoonlijke ontwikkeling en de ander voor (dwangmatige) seks of gokken? Het heeft vooral te maken met welke ervaring verlichting brengt van datgene wat pijn doet.
Ervaringen kunnen diepe indruk in de psyche achterlaten en spanningen in ons vroege leven brengen veranderingen in de hersenfysiologie teweeg. Alle verslavingen zijn vervangers voor de koestering die de betreffende persoon werd ontnomen.
Maté plaatst hierbij een kanttekening: niemand valt iets te verwijten; ouders doen hun best. Vaak worden problemen of beperkingen van generatie op generatie doorgegeven.
‘De strijd tegen drugs is gedoemd tot eeuwige mislukking, omdat hij niet gericht is tegen de diepere oorzaken van drugsverslaving. Waarom wordt de strijd nog steeds gevoerd? ‘
Het huidige systeem van hulpverlening werkt niet naar behoren, niet voor de verslaafden maar ook niet voor de maatschappij.
Maté pleit voor een humaan beleid nadat hij gesignaleerd heeft dat alles op alles wordt gezet om epidemieën aan te pakken, maar een goed beleid om het verwoestende effect van verslaving te voorkomen ontbreekt. Het is niet het doel van de auteur dit aan de kaak te stellen.
Toch stemt dit gegeven tot nadenken. Zijn schrijven is bedoeld om meer begrip te kweken en om te laten zien dat verslaving een van de meest algemene uitingen van menselijk leed is.
Laten we minder oordelen en meer kijken naar de psychische oorzaken, de emotionele omgeving van de betrokkenen en de hersenfysiologie.
Ten slotte krijgen we inzicht in de geest van verslaafden en adviezen om genezing en herstel te bevorderen. De omgeving krijgt tips hoe naar verslaafden te kijken. Welke vraag stel je? Welke houding neem je aan als hulpverlener of vriend?
De bijlagen achterin gaan dieper in op tweelingstudies, ADD en verslaving, preventie en het 12 stappenplan. Dit laatste is een populair behandelingsplan waar de AA (Anonieme Alcoholisten) mee werkt.
Het zijn 12 stappen die te gebruiken zijn vanaf het moment dat je erkent een verslaving te hebben. Hongerige geesten zorgt ervoor dat je anders gaat kijken naar verslavingsgedrag.
Nog belangrijker: door in te zetten op een andere manier van hulpverlening, waarbij het psychologische en het spirituele elkaar omarmen, is het stoppen met het gebruik van verslavende middelen en verslavende gewoonten dichterbij dan ooit.
In ‘Hongerige geesten’ neemt arts Gabor Maté ons mee naar de bron van onze verslavingen: trauma. Bekend van o.a. ‘Wanneer je lichaam nee zegt’.
Bestel nu jouw exemplaar voor € 25,00 met gratis verzending.
In ons fonds vind je naast Hongerige geesten nog drie boeken van Gabor Maté.
De boeken van Maté laten zien hoeveel impact je omgeving – familie, samenleving, cultuur – op je heeft. In dit overzichtsartikel sommen we nog meer titels op die op dat snijvlak opereren.
Ik luister naar de naam Marjan, ben geboren en getogen in regio nultien. Mijn spirituele reis begon toen ik zestien was en het universum bestudeerde. Ik ging op zoek naar antwoorden. Ik bezocht de bibliotheek wekelijks en kwam met stapels boeken thuis, die ik ook nog eens ging lezen. Overigens waren het vaak veel te moeilijke boeken, maar ik worstelde mezelf erdoorheen. Altijd nieuwsgierig gebleven ben ik blijven studeren naast mijn werk. Astrologie, intuïtieve ontwikkeling, tarot, Jungiaanse psychologie, aura-en chakra reading en nog veel meer. Niet zomaar een cursus, maar veelal een beroepsopleiding. Non-dualiteit is waar ik nu veel over lees en probeer toe te passen in mijn leven. Met veel plezier schrijf ik boekrecensies en besprekingen. Liefs, Marjan
