Al 100 jaar de grootste spirituele uitgeverij van Nederland
Laatste update door Team AnkhHermes op 29 maart 2024
Sharon Blackie pleit voor meer verbinding met de wereld zoals het nu is om dichter bij jezelf en de mensen om je heen te komen. Een van de belangrijkste onderdelen van zo'n betoverend leven is onze mythische verbeelding. Maar wat houdt dat precies in?
Een brandnetel is voor schrijver en mytholoog Sharon Blackie zoveel meer dan ‘gewoon’ een plant. Als kind was ze dol op het sprookje over de wilde zwanen. Het gaat over een meisje dat de betovering van haar stiefmoeder kan verbreken door hemden te vlechten van brandnetels.
“De brandnetel symboliseert dat van alles mogelijk is, zelfs wanneer de hoop verdwenen is,” zegt Sharon in haar inspirerende TEDx Talk over mythische verbeelding. Ze laat zien hoe mythes en sprookjes ons kunnen helpen om een betoverend leven te leiden: in verbinding met de natuur, jezelf en de mensen om je heen. Ze schreef er ook een boek over: Het betoverende leven.
In haar TEDxTalk legt Sharon Blackie uit dat mythe en volksverhalen ons naar een dieper en authentieker leven leiden. Dankzij deze verhalen raken we geïnspireerd om opnieuw verliefd te worden op onze wereld.
Bekijk en luister de TedTalk in het Engels of lees een vrije transcriptie in het Nederlands onder de video.
“We zijn verhalen vertellende dieren. Dat zit in onze natuur. We worden allemaal geboren met talent om verhalen te vertellen. Wanneer kinderen van 2 of 3 jaar spelen ‘alsof’, bedenken ze complexe en dramatische situaties die ze uitspelen. Ze geven de karakters verschillende stemmen.
Deze theaterstukjes gaan niet alleen over beleefde theekransjes, maar zijn existentieel. De wereld die ze naspelen is vaak duister en gevaarlijk, zoals de wereld in sprookjes. Verhalen helpen ons om betekenis te geven aan de wereld om ons heen, en om de wereld om ons heen vorm te geven. Het zijn de sterren waardoor we kunnen navigeren.
Goud is nooit een goed doel. Er is altijd een deur naar een andere wereld, leer ernaar te zoeken. Vermink jezelf niet om je voet in een schoen te krijgen die voor iemand anders is bedoeld. Laat altijd kruimels achter om je weg uit het bos terug te vinden. En laat nooit je huid zonder toezicht achter zodat iemand anders het kan stelen.
Mijn lievelingssprookje was Hans Christian Andersons verhaal over de wilde zwanen. Het gaat over een prinses genaamd Elisa, wiens broers in zwanen zijn veranderd door een boze stiefmoder. De prinses is de enige die hen kan redden.
Daarvoor moet ze ’s nachts naar de begraafplaats en met haar blote handen brandnetels plukken. Daarvan moet ze de vezels nemen en ze spinnen, daar shirts van maken voor haar broers. Als ze die shirts aantrekken zullen ze weer mannen worden. Dit moet ze allemaal doen terwijl ze niets zegt.
Ze mag er niemand over vertellen, onder geen beding. Een wantrouwige bisschop wil haar daardoor op de brandstapel verbranden, maar haar broers redden haar op het nippertje. Op dat moment kan zij hen redden door hen de shirts aan te trekken. Behalve de laatste broer, want ze had net niet genoeg tijd om het laatste shirt te maken. Dus hij is altijd half man, half zwaan.
Dit verhaal maakte zo’n indruk op me dat ik niet goed weet waar ik moet beginnen. Het leerde me dat transformatie komt van stekelige dingen. Hoe dicht je ook komt bij verbranden, hulp kan nog komen. En zelfs vandaag is een brandnetel nooit alleen een brandnetel voor mij. Het staat symbool voor alles wat mogelijk is, zelfs als alle hoop vervlogen is.
De taken die gedaan moeten worden in deze verhalen waar we mee opgroeien, zijn niet alleen het materiaal waarmee shirts gemaakt worden, maar het materiaal waar zielen van gemaakt worden. Ze laten ons een andere manier zien van in deze wereld leven. Een wereld die rijk is aan betovering.
We vertellen verhalen die uitleggen hoe de wereld in elkaar zit. Sinds het begin der tijden zitten we samen om het kampvuur, in hutten of paleizen, om elkaar verhalen te vertellen over hoe de wereld werd hoe hij nu is en wat onze plek daarin is.
Deze verklarende verhalen noemen we mythes. Ze gaan over goden, helden, de creatie van het universum, de betekenis en het doel van het leven. Door deze verklarende waarde staan deze mythes ten grondslag aan het geloof en de moraal van samenlevingen.
Ze zijn de gidsende mythologieën, narratieven waar we naar leven. Het is interessant dat we het woord mythe vandaag de dag gebruiken om iets aan te duiden wat niet waar is. Alle culturen, of ze het erkennen of niet, hebben ze dit soort gidsende narratieven en ze zijn niet altijd religieus. Ze kunnen ook seculair zijn.
Laat ik een voorbeeld geven.
Dit is de mythe van vooruitgang. Het vertelt ons dat iedere generatie meer dingen moet hebben. Grotere huizen, betere banen, langer leven, mooier zijn. Het vertelt ons dat we meer moeten maken en consumeren. Want als we dat doen, zullen we gelukkiger en gezonder zijn. Als we dat niet doen, stopt de economie met groeien en wie weet wat voor vreselijke dingen dan gebeuren?
We zitten vast in een dystopisch verhaal waarin de karakters consumenten genoemd worden en zij gedefinieerd worden door wat ze kopen. Maar wat als we er even uit stappen en ons afvragen of dit het verhaal is waarin we willen leven?
Zouden we niet liever willen denken aan een verhaal waarin we niet peddelen in de schaduwen van meer meer meer, maar waarin we dieper duiken in de wereld die we al hebben, met de spullen die we al hebben?
Deze mythe heeft iets met de vorige te maken. Want de helden van vandaag, anders dan de helden van vroeger, gaan niet alleen over de beste versie van zichzelf zijn. Ze gaan over beter zijn dan andere mensen. Je ziet het in alle verhalen, kijk naar superhelden.
Iedereen wil krachtiger en specialer zijn. Vampiers zijn nieuwe helden, we zijn Superman en Batman ontgroeid. Tieners over de hele wereld die meer bijzonder willen zijn dan hun leeftijdsgenoten, willen vampiers zijn. Iedereen wil Harry Potter zijn, niemand wil een dreuzel (muggle) zijn.
Dit is het resultaat van een onderliggend verhaal in onze cultuur dat ons aanmoedigt om individualistisch en competitief te zijn, om altijd meer van alles te willen.
Als we een verhaal zouden vinden waardoor we meer deel uitmaken van de wereld in plaats van erboven te staan vanuit privilege? Het post-heroïsch verhaal gaat over dieper leren leven in de wereld die we nu hebben. Het gaat niet over individualiteit en competitie, maar over het bouwen van gemeenschap en diversiteit erkennen.
In het post-heroïsche verhaal wil je de draak niet verslaan, maar onderdeel maken van je team met zijn unieke vuurspuwende vaardigheden. Het is een verhaal waarin je je eigen maag halfleeg houdt zodat je je halve bakje pap aan de hongerige muizen geeft, en op een dag helpen de muizen je om het kaf van de koren te scheiden.
In dit verhaal ga je niet voor de hand van de goudharige prinses, maar je sta je moedig tegenover een stinkende heks met een blauw gezicht en de slagtanden van een everzwijn, en je kust haar. Dat zijn de post-heroïsche verhalen.
Post-heroïsche verhalen zijn geen verhalen over méér, maar over wanneer je genoeg hebt gehad. Ook dat is mythische verbeelding! Zoals het prachtige oude Ierse verhaal over de koe van overvloed. De melk van deze koe was zo overvloedig dat ze het hele eiland van Ierland kon voeden.
Ze liep rond en liet iedereen die maar wilde een bakje vullen met haar melk. Op een dag kwam er een gretige vrouw die meer wilde. Ze bleef melken tot de koe geen melk meer had. De koe vluchtte en werd nooit meer gezien.
Post-heroïsche verhalen gaan niet over kracht, maar over compassie. Zoals de oude Europese verhalen over de Heilige Graal. De ridder die op zoek is naar de Graal, moet een vraag stellen om de Graal te krijgen, de wond van de Visserkoning te genezen en het dorre land te helen.
De vraag die hij moest stellen was simpel: wat scheelt er aan? Het antwoord doet er niet toe. Antwoorden doen er niet toe in post-heroïsche verhalen. Het gaat erom dat je weet welke vraag je moet stellen: een vraag van compassie.
Dus dit zijn de verhalen die ons meer verrijkende waarden bieden om naar te leven. Maar de meesten van ons denken niet per se aan vooruitgang en heldendom als de mythologieën van onze cultuur. Zo wordt het niet aan ons getoond.
Wij zien het niet als een verhaal dat we kunnen kiezen, maar als de manier waarop de wereld in elkaar zit. Maar de wereld is volgens deze mythes alleen goed voor de rijken en machtigsten op deze planeet.
Ze werken niet goed voor de hongerige miljoenen in de woestijnlanden, en zeker niet voor de dieren die de zesde massa extinctie van leven op deze planeet ervaren. Want onze verborgen mythologieën kosten ons de wereld.
We zijn misschien wel rijker dan de generatie voor ons, maar niet gelukkiger. Dat zie je heel duidelijk in alle mentale gezondheidsstatistieken.
En de mythes waar we persoonlijk naar leven, spelen zich af in het kader van deze culturele mythologie. Als de gidsende mythologie van onze cultuur rijk en voedend is, geeft het ons inspiratie en betekenis.
Maar als onze culturele mythologie harteloos en dor is, dan voelen we ons vervreemd en ontworteld. Als je niet langer kunt leven naar de verhalen die vorige generaties ons vertelden over zichzelf – als je voelt dat het gefaald heeft en niet meer werkt – dan val je uit de mythe. Dan val je buiten betekenis. Want mythes gaan over betekenis.
Verandering begint altijd met verbeelding. En ik geloof dat het voornamelijk begint met mythische verbeelding. De mogelijkheid om verhalen die beter zijn te bedenken. Verhalen die ons helpen om onze plek in de wereld anders te zien. Die ons opnieuw in het web van leven omarmen in plaats van ons daarboven te plaatsen.
Waarom niet? Mensen zijn altijd al mythe-makende wezens geweest. Carl Jung zei ooit dat als de culturele mythologie stervende is, als het niet meer past bij wat de mensen en de planeet nodig hebben, de mythe-makende kracht bij individuen ligt.
De geboorte van een nieuwe persoonlijke mythe in de verbeelding van een individu of een groep van individuen, kan zich verspreiden en de wereld veranderen.
Het zijn dus de mensen die ik de mythische buitenbeentjes (mythical misfits) noem, die de transformatie van de cultuur starten. Want zij bedenken de verhalen die ons helpen opnieuw verliefd te worden op de wereld. De verhalen die ons opnieuw betoveren en onze kinderen en de wereld. De verhalen waarmee we onszelf en de wereld opnieuw uitvinden.
Wanneer het grote vuur van de samenleving begint te sterven, blijven er meestal een paar individuele vlammen over. Wanneer die wat lucht krijgen en naar elkaar toe bewegen, dan kunnen ze een nieuw vuur beginnen. Dus laten we dat vuur aansteken met de vonkjes van onze eigen mythische verbeelding.”
Sharon Blackie geeft in ‘Het betoverende leven’ een antwoord op het knagende gevoel dat we iets belangrijks missen in ons leven. Het complete luisterboek.
Bestel nu jouw exemplaar voor € 15,00
Sharon Blackie biedt met Het betoverende leven het antigif tegen de vervreemding van onszelf in een wereld die steeds sneller, materialistischer en virtueler wordt.
Bestel nu jouw exemplaar voor € 25,00 met gratis verzending.
Wil je meer lezen over mythische verbeelding en een bezield leven?
