Edda

De ook als ‘Codex Regius’ aangeduide ‘Edda’ is, in tegenstelling tot de met de naam van Snorri Sturluson verbonden ‘Proza-Edda’ (waaruit in 1983 een keuze in vertaling verscheen als ‘Over de noorse goden’), geschreven in de ‘Edda-poëzie’ en bevat, naast mythologische, rond de Germaanse goden Odin, Freyr en Thor geordende gedichten, ook heldenliederen over het tragische lot van o.m. de ‘Niflungar’ (Nibelungen). In zijn vertaling uit 1938 probeert Jan de Vries de plechtstatige oorspronkelijke versbouw van de tussen de 10e en 13 eeuw in Noorwegen en IJsland geschreven teksten zoveel mogelijk te benaderen. De Edda-liederen geven een unieke indruk van de mythische wereld en gebeurtenissen uit de Germaanse oudheid. Een recentere vertaling van de ‘Edda’ door Marcel Otten legt meer de nadruk op leesbaarheid en toegankelijkheid van de tekst (‘Edda: de liederen uit de Codex Regius’). Beide vertalingen vullen elkaar op verschillende terreinen zinvol aan en beide vertegenwoordigen de ‘Edda’ als een van de hoogtepunten van het Europees literair erfgoed. Met o.m. zwart-witfoto’s met Oudnoordse kunst, een woordenlijst en inleidingen.

Voor mij ligt een dik boek van circa 350 pagina’s waarvan je al weet dat je het boek niet in een keer zal uitlezen. De omslag van het boek brengt je gelijk in de sfeer van wat ik dan beschouw als oud-Germaans. De omslag heeft een typische zwarte/witte, iets wat grauwe afbeelding van een strijdtoneel. Bladerend door het boek verwacht ik een verzameling mooie verhalen uit de oud-Germaanse tijd en een uniek inkijkje in de manier waarop men leefde.

Dit boek is niet zomaar een boek, maar een boek voor echte liefhebbers. Het is een boek voor mensen die zich graag laten onderdompelen in de wereld van Odin, Thor en Freya. In een wereld waar trollen, dwergen en monsters de vrede verstoren. Daar moet je van houden, maar mij spreekt het enorm aan. Het boek bestaat grofweg uit twee delen, het eerste deel bestaat uit godenliederen en het tweede deel uit heldenliederen. De liederen zijn geschreven in het Nederlands, waarbij geprobeerd is om de stijl en sfeer van de oorspronkelijke liederen zo veel mogelijk in tact te laten. Wat mij zo aanspreekt in dit boek is dat je door het lezen van deze liederen een uniek inkijkje geven wordt in de manier waarop geschreven en gedacht werd. Er staan bijvoorbeeld heel mooie verzen in over roem en eer en over gevallen krijgers. Maar ook liederen over angst en over wraak. De liederen worden voorafgegaan aan een uitgebreide duiding van de auteur waardoor de context geschetst wordt. Dat is nodig, want zonder snap je er weinig van.

Ik vind Edda een prachtig boek en zeker de moeite waard als je van dit genre houdt. Het schetst een beeld van hoe onze voorouders dachten en schreven en dat maakt het zo bijzonder. Het is geen boek met makkelijk te lezen verhalen. De verzen worden door middel van voetnoten uitgelegd waarbij specifieke woorden geduid worden. Enerzijds erg waardevol omdat de gedichten daardoor zo origineel mogelijk blijven, maar het bemoeilijkt het lezen anderzijds ook wel wat. Ik heb het boek dan ook in delen gelezen. Verder zijn sommige afbeeldingen in het boek naar mijn smaak toe aan een update.

Ik beveel het boek van harte aan. Met recht een klassieker.

De Edda, alleen de naam al. Het heeft iets mysterieus, maakt nieuwsgierig.

Het omslag, met daarop een afbeelding van een woest gevecht op het water tussen mensen/goden op schepen, geeft al iets weer van wat de titel beoogt, ’Goden- en heldenliederen uit de Germaanse oudheid’. Ik was heel nieuwsgierig naar de inhoud van het boek. Het is geen makkelijk boek om zo even te lezen, maar wel prachtig. Het boek bestaat uit een veelheid van liederen uit de oude heilige wijsheid van de Germanen. De liederen zijn heel mooi om te lezen, ze kwamen bij mij het beste binnen door ze hardop te lezen. Het zijn verhalen vol levenswijsheid, maar ook humor, satire en spot ontbreken niet. De voetnoten maakten het makkelijk om bepaalde zaken uit een lied beter te snappen.

Praktisch is ook de inleiding met veel informatie over de opbouw en rijm van het handschrift en een kort overzicht van de Noordgermaanse godenwereld. Het is wel een veelheid van namen om te onthouden, soms was het makkelijk even de namen te noteren zodat ik bij het lezen niet steeds terug hoefde te zoeken. Daarnaast zijn in het boek ook verschillende mooie afbeeldingen te vinden die iets weergeven uit die oudheid van de Germanen.

Zelf vond ik hoofdstuk 2, het Lied van de Hoge, spreukenwijsheid, prachtig!

“Wie niet zwijgen kan zegt maar al te vaak woorden die zijn zonder zin…” of “Matig verstand past ’t best bij de mens, wees niet al te wijs; die mensen leven het gelukkigst van al, wier weten maar weinig is.” Dit hoofdstuk doet me denken aan de boeken Prediker en Spreuken uit de bijbel.

Bij de inleiding van het tweede deel van het boek, de Heldenliederen, wordt verteld over het Nibelungenlied. Dit lied inspireerde Richard Wagner tot het componeren van Ring des Nibelungen. Ik was hier nieuwsgierig naar en het is een aanrader om naast het lezen ook deze muziek te beluisteren.

Al lezende kwam ook de naam Edda voor in een lied met als betekenis ‘overgrootmoeder’. Dat vind ik wel een mooie betekenis voor de titel van het boek – Edda. Zoals een moeder, groot – of overgrootmoeder verhalen vertelt. Oerverhalen, doorgegeven en steeds opnieuw herhaald en hertaald.

Een aanrader om te lezen voor iedereen die van de Germaanse oudheid, geschiedenis en poëzie houdt.

Edda door Jan de Vries vertaald, door anderen bewerkt.

Als eerste moet er wat van mijn hart; wat een geweldig boek! Ik ben zo blij dat ik dit gelezen heb.

Het begint al bij het omslag. Een tafereel van schepen, gevecht en ellende; de Germaanse oudheid. Mijn eerste indruk begon met mijn eerste vooroordeel; waar ben ik aan begonnen want dit is vast te hoog gegrepen.

Ik kende de Edda alleen van de verhalen. Het zou ontoegankelijk zijn, moeilijk, echt niet van deze tijd. Het is tenslotte geschreven in de 13e eeuw. Dat verwachtte ik ook eigenlijk, gezien de omslag maar de waarheid was geheel anders. Het is zeker geen makkelijk leesboek maar het is zo verhalend, zo mooi geschreven, zo poëtisch en zeker ook van deze tijd als je niet alleen naar de oppervlakkigheid van het leven kijkt maar ook naar de diepten van het bestaan. Alleen al de vele gedragsregels voor een maatschappij of in contact met anderen maken het de moeite waard.

Ik kon zeker niet lekker doorlezen, het was voor mij nodig om er, als het ware, kleine hapjes van te nemen zoals je ook zou kunnen doen bij het diner van een sterren chef-kok.

De oorspronkelijke vertaler is Jan de Vries. Hij heeft de Edda vertaald in 1938. Inmiddels is dit de 13e druk en heeft het boek diverse bewerkingen ondergaan om het geschikt te maken voor de lezer van tegenwoordig. Ik heb daar zeer grote bewondering voor want dit is mijns inziens heel goed geslaagd.

Op bijna iedere pagina staan voetnoten. Gewoonlijk is dat een doorn in mijn oog want ik houd niet van het bladeren voordat ik verder kan met lezen. Bladeren hoefde niet want de voetnoten lichtten zaken uit die op de pagina genoemd werden. Praktisch voor de lezer.

Voor mij was het wel van belang om notities te maken van alle namen want er zijn zoveel goden, broers van goden, dochters en andere familieverbanden. Uiteindelijk was het heel plezierig omdat ik nog meer kon genieten als een ware fijnproever van de mooiste spijzen van de menukaart.

Dit boek is zeker aan aanrader voor iedereen die van mooie verhalen houdt, van poëzie houdt en van Germaanse geschiedenis. Een museum in boekvorm.

Wat een leuk boek is de Edda! Er staan leesinstructies in de inleiding, zoals hoe je de y-en oe-klinkers van de namen uitspreekt, dat de klinkerrijm en alliteratie belangrijker zijn dan de regels van dichtvormen die wij in het heden kennen. Door de verzen hardop voor jezelf voor te lezen volgens de leesinstructies, krijg je een heel fijn ritme. Af en toe wordt het ritme onderbroken, wat het lezen weer spannend maakt.

Structuur

Elk hoofdstuk begint met een inleiding van het gedicht, of de werken die je in dat hoofdstuk gaat lezen. Ik heb dit als een fijne bedding ervaren. Niet alleen leer je over hoe de maatschappij in die tijd in elkaar zat, maar ook over de samenhang van ogenschijnlijk losstaande stukken.

Studie- of vrijetijdsboek?

Ik zou zeggen dat Edda zowel een studieboek als een vermakelijk boek is. Onderaan iedere gedichtenbladzijde staan handige voetnoten, waarin termen en situaties worden uitgelegd. De voetnoten las ik vaak achtereen zodra ik één pagina aan strofen had gelezen. Een aantal van de verklaringen had ik ook uit de tekst opgemaakt of gegokt, maar ik heb ook veel nieuwe termen en namen geleerd.

Historisch, literair en boeiend

Ik zou dit boek aanraden aan iedereen die geïnteresseerd is in mythologie en literatuur. Ook als je in oude poëzie geïnteresseerd bent, of van de sociaalhistorische context uit die tijd wilt leren; er zijn meerdere lezingen van dit boek mogelijk. De veelzijdigheid spreekt niet alleen in de gedichten zelf, maar ook in de context waarin de Jan de Vries ze heeft ingebed.

Zoveel namen

Ik kan me voorstellen dat de namen van de goden en mythische figuren je duizelen. Wat mij een voorsprong gaf, was dat ik al eerder een fictieboek had gelezen, waar vele goden en wezens al in voorkwamen (De Lessen van Loki van Joanne Harris).

De vertaling van de Edda

Het is lastig iets over de vertaling te zeggen zonder daarbij het origineel ter vergelijkingsmateriaal te hebben. Ik kan wel zeggen hoe ik deze vertaling heb ervaren: prettig leesbaar, precies de juiste woorden gevonden ter vervanging van de oudere Nederlandse vertaling, waarin woorden zaten die men vandaag de dag niet meer kent. Het woord ‘gij’ klinkt misschien wat ouderwets, maar het went en daarna klinkt het juist eerbiedwaardig. Je waant je in de andere tijd, de klinkerrijm en alliteratie maken dat de tekst een prettige leescadans heeft.

Illustraties en omslag

De illustraties in het boek (o.a. gevonden restanten van Vikingenschepen) snapte ik niet helemaal… maar ze gaven me kippenvel, omdat het een soort realiteitscheck is: deze mensen, waaronder de schrijver van de originele Edda, hebben echt bestaan! Het omslag van het boek geeft de sfeer van een studieboek: helder lettertype met schreven, een getekende afbeelding (waarvan ik de precieze strijd niet kan afleiden). Dankzij de paperbackuitgave, is dit boek ook prettig mee te nemen in de trein.

Is Edda een aanrader?

Ik heb het met veel plezier gelezen en zelfs in durven markeren. Er staan ontzettend veel mooie zinnen in. Daarnaast las ik dit boek precies op de juiste tijd: waar de dichter die Edda schreef zich in een overgangstijd bevond, zo bevinden wij ons nu ook in een overgangstijd. De mythologische verhalen van de Edda wakkeren een oer-bewustzijnslaag aan, met een besef dat veel dingen (oude systemen) verloren gaan en er nieuwe voor in de plaats komen. De dichter heeft misschien dezelfde angsten en hopen gekend over de toekomst als vele van ons nu. Gelukkig blijft spirituele literatuur, als tijdloze spiegel, bewaard.