Al 100 jaar de grootste spirituele uitgeverij van Nederland
Laatste update door Obe Alkema op 4 april 2024
De Bhagavad Gita maakt al heel lang deel uit van ons fonds en we hebben het ethische, religieuze en filosofische leerdicht in een nieuw jasje gestoken.
In 1969 verscheen de Bhagavad Gita in de vertaling van C. Keus voor het eerst. De Bhagavad Gita is het zesde boek van de Mahabharata, het Indiase epos dat de strijd op leven en dood tussen de nauwverwante stammen van de Pandava’s en Kaurava’s beschrijft. Meer dan vijftig jaar later staat deze vertaling nog steeds als een huis.
We hebben het ethische, religieuze en filosofische leerdicht in achttien hoofdstukken in een nieuw jasje gestoken. Het maakt nu deel uit van de Patroon-serie, waarin we de poëtische wijsheid van de wereld verzamelen.
Speciaal voor deze nieuwe editie vroegen we Arthur Eaton om een voorwoord te schrijven bij de Bhagavad Gita. Hieronder lees je zijn voorwoord.
Dit boek is door jongemannen meegenomen naar het front. Moeders hebben eruit voorgelezen aan hun kinderen. Het heeft in de plunjezak gezeten van zwervers en tovenaars van over de hele wereld. Er is een goede kans dat u op enig moment bent aangesproken door iemand die het u cadeau wilde doen op een straathoek ergens, Cardiff misschien, of San Francisco.
Zelf kreeg ik de Bhagavad Gita voor het eerst van een tante, die ooit een Hare Krishna was. Ik moet een jaar of zestien zijn geweest. Het zat in mijn rugtas toen ik mijn eerste reis naar India maakte.
Sommige boeken zijn als vrienden. In moeilijke tijden bieden ze troost. We koesteren ze, terwijl de kaft slijt en de ruggengraat het begeeft. We houden ze liefst zo dicht mogelijk bij ons, als een soort talisman of fetisj.
De Gita is de belichaming van zo’n steunend boek. Het is het verhaal van iemand die de weg kwijt is en die raad zoekt bij iemand die hem de weg wijst. Het boek is als een gids: het soort gids dat je steeds opnieuw kunt raadplegen voor nieuwe inzichten.
Bhagavad Gita betekent ‘het lied van God’. Het is een Sanskriet gedicht, een heilige tekst voor hindoes, geschreven ergens tussen de vijfde en eerste eeuw voor Christus. Het bestaat uit 700 verzen en is dus welbeschouwd een klein boekje.
Het verhaal is onderdeel van een langer epos, de Mahabharata, en bestaat uit een dialoog tussen Arjuna, een rechtschapen prins, en Krishna, zijn vriend en wagenmenner.
Krishna is een ‘avatar’, een verschijning van de god Vishnu. We ontmoeten Arjuna als hij op het punt staat een leger aan te voeren. Vlak voor de strijd slaat de twijfel toe. Hij vraagt zich af: al die vijanden zijn toch óók allemaal vaders, broers, zonen? Is al dat geweld wel nodig? Moet hij de oorlog niet gewoon opgeven? Op dat moment verschijnt Krishna, die hem aanspoort om de strijd, zíjn strijd, toch voort te zetten.
Krishna verschijnt dus aan Arjuna in een moment van crisis. Misschien heeft u zoiets weleens meegemaakt: u gaat door een moeilijke tijd, een crisis, en ineens spreekt een innerlijke stem tot u. Misschien is dat de stem van een geliefde, of misschien is het een onbekende stem voor u. We zijn tegenwoordig niet zo geneigd om te denken dat zo’n stem goddelijk is, maar in zekere zin doet dat er niet toe: het effect is hetzelfde.
De stem vertelt u wat u moet doen, welke koers u moet varen, hoe te handelen. Door Krishna hervindt de jonge prins zijn innerlijke kompas. Krishna helpt Arjuna om te doen wat hij móet doen, om zijn lotsbestemming te vervullen, namelijk deze strijd voeren.
En natuurlijk zijn we allemaal een beetje Arjuna en de innerlijke stem die aan ons verschijnt is Krishna. Een beetje oneerbiedig zou je kunnen zeggen dat de Bhagavad Gita een fraai gedicht is over koudwatervrees en bestaat uit één lange innerlijke peptalk.
In elk geval gaat het verhaal van Arjuna over bevriend raken met het deel van jezelf dat ouder en wijzer is dan jezelf; het deel van jezelf dat het ego overstijgt en jou verbindt met de wereld om je heen. Het spoort ons aan om te luisteren naar het deel van onszelf dat ‘onvergankelijk, onuitsprekelijk en onverwoordbaar’ is.
En Krishna maakt heel duidelijk dat je daarvoor niet in een of andere god hoeft te geloven. ‘Zelfs zij die vol vertrouwen andere goden aanbidden,’ zegt hij, ‘aanbidden en vereren mij.’ De Bhagavad Gita is een tekst voor iedereen.
Ook de boodschap van Krishna aan Arjuna is nog steeds inspirerend. Hij vertelt Arjuna dat hij zich niet in verwarring moet laten brengen door de wereld: ‘Hij door wie de wereld niet in verwarring wordt gebracht en die zelf niet in verwarring wordt gebracht door de wereld, die is mij dierbaar.’ Arjuna moet juist innerlijke rust vinden, balans: ‘yoga’. En dat betekent hier: niet gericht zijn op de uitkomst van je handelen, maar juist luisteren naar die innerlijke stem.
De houding die Krishna voorstaat is er een van betrokken distantie ten opzichte van de wereld, terwijl we oog houden voor wat er als vanzelf in onszelf oprijst. Dat is niet gemakkelijk, weet Krishna ook. Er zitten allerlei lagere en hogere driften in ons: verschillende versies van onszelf die lang niet altijd hetzelfde verwachten of verlangen.
Het is zaak om die verschillende versies niet te ontkennen, of te onderdrukken, maar om ze in harmonie te brengen. ‘Het denken is rusteloos, het is onstuimig, krachtig en onbuigzaam,’ legt Krishna uit. Tegenover die rusteloosheid staat harmonie: alleen degene die zijn neiging tot rusteloosheid en stilstand omarmt is werkelijk vrij.
Een cruciale passage in het verhaal is als Arjuna wordt geconfronteerd met het ‘ware gezicht’ van Krishna. Arjuna zegt: ‘Ik zou u willen kennen, want ik ken uw werking niet.’ En dat zal hij weten ook: het ware gezicht van Krishna is zó overweldigend, zó verschrikkelijk, dat Arjuna terugdeinst, op zijn knieën valt en smeekt of de god alsjeblieft weer zijn oude, voor hem begrijpelijke vorm van raadmeester wil aannemen.
Op dat moment wordt de prins geconfronteerd met de overweldigende complexiteit van de ‘hogere waarheid’. Die is zo groots, zo tegenstrijdig, dat hij niet te bevatten is voor een simpel mens als Arjuna, laat staan voor ons.
Zo zit de Bhagavad Gita zelf ook vol tegenstrijdigheden en complexe gedachten. Aan de ene kant wordt er universele liefde gepredikt, terwijl er aan de andere kant een onthechte benadering van de realiteit wordt bepleit. De dood van Arjuna’s vrienden en vijanden betekent tenslotte niets in het aangezicht van de eeuwigheid. Maar zoals we worden aangespoord om de tegenstrijdige driften in onszelf te onderzoeken en harmoniseren, zo nodigt de Gita ons uit om haar eigen paradoxen ook voor onszelf te onderzoeken en begrijpelijk te maken.
Wat vaststaat is dat we ons moeten laten leiden door de wetenschap dat er dingen zijn die ons ego overstijgen. En dat betekent, net als Arjuna, de strijd aangaan die jou is toebedeeld. Alleen dan sta je in contact met iets ‘hogers’.
In deze onttoverde tijd, waarin gevestigde religies op hun retour zijn, groeit de hunkering naar betekenis en houvast. En hoewel de kerken en tempels gestaag leeglopen, zoeken veel mensen die betekenis nog steeds buiten zichzelf, in therapie bijvoorbeeld, of in yogaklassen. De Gita leert ons dat het belangrijker is om een goede verbinding aan te gaan met onze innerlijke stem.
Er spreekt een groot vertrouwen uit dat de oplossing voor onze crises, spiritueel of anderszins, in onszelf gevonden moet worden. Krishna zelf is sceptisch over de gevestigde religies van zijn tijd, en bepleit een soort spirituele wendbaarheid. ‘Zij die over de lering morren zijn dwazen,’ vertrouwt hij Arjuna toe.
In de nog altijd sprankelende vertaling van Keus, waarin duidelijk echo’s te horen zijn van andere religieuze tradities, luidt de boodschap van de Bhagavad Gita niet om ons terug te trekken in vrome contemplatie, en óók niet om gedachteloos mee te bewegen met de aardse krachten die ons omgeven.
Wat het verhaal zo aantrekkelijk maakt, ook nu nog, is dat het je uitnodigt om te luisteren naar je innerlijke opdracht, terwijl je tegelijk wordt aangespoord om de wijde wereld in te trekken. De boodschap van Krishna is om naar binnen te kijken, om vervolgens naar buiten te bewegen.
De Bhagavad Gita, een van de klassiekers van AnkhHermes, is het zesde deel van het wereldberoemde Indiase epos Mahabharata.
Bestel nu jouw exemplaar voor € 22,50 met gratis verzending.
De Patroon-serie wordt elk jaar verder uitgebreid. Maak kennis met de andere delen via onderstaande artikelen.
