Al 100 jaar de grootste spirituele uitgeverij van Nederland
Laatste update door Obe Alkema op 7 augustus 2023
In 'Hongerige geesten' onderzoekt Gabor Maté niet alleen de psychologie van verslaving, maar ook haar maatschappelijke inbedding.
Het nieuws wordt steeds verontrustender: de opioïdencrisis in de Verenigde Staten neemt steeds grotere vormen aan. Nog verslavendere middelen duiken op – fentanyl spant nu de kroon – en nog meer mensen worden er het slachtoffer van. In zijn inleiding, geschreven ter gelegenheid van tien jaar Hongerige geesten, somt Gabor Maté schrikbarende getallen over de opioïdencrisis in de Verenigde Staten op. Het is niet alleen daar een levensgroot probleem, dat is het namelijk overal.
Deze stille epidemie is niet een louter persoonlijke aangelegenheid. Maté schrijft dat het niet zozeer gaat om een groep verslaafden die aan hun verslaving ten onder gaan, maar dat we hen moeten beschouwen als ‘menselijke offers’. Verslaafden zijn slachtoffer van de al heel lang aanwezige onwil binnen onze samenleving om de realiteit en de diepere oorzaken van verslaving onder ogen te zien, vooral van het gebruik van verdovende middelen.
Met Hongerige geesten forceert Maté een doorbraak: hij legt die realiteit en diepere oorzaken bloot en toont welke vormen verslaving kan aannemen. Het gaat niet over nieuwe stoornissen, schrijft hij, maar over ‘nieuwe doelwitten voor het universele en eeuwenoude verslavingsproces, nieuwe vormen van vluchten. De geest en hersenprocessen zijn bij alle verslavingen hetzelfde, ongeacht het type verslaving, net zoals er een psychische en spirituele leegte aan alle verslavingen ten grondslag ligt.’
Bij dat proces zijn de hersencircuits van pijnverlichting, beloning en motivatie betrokken en elke vorm kent dezelfde psychologische dynamiek van schaamte en ontkenning, en hetzelfde gedrag in de vorm van uitvluchten en oneerlijkheid. En alle verslaafden moeten dezelfde prijs betalen. Ze raken hun innerlijke vrede kwijt, hun relaties worden aangetast en hun gevoel van eigenwaarde wordt minder sterk. En in sommige gevallen breken ze hun lichaam af.
De omstandigheden die wanhoop en verslaving in de hand werken, zijn in de geïndustrialiseerde wereld steeds meer verankerd geraakt. Sociaal isolement, eenzaamheid, stress, economische onzekerheid, ongelijkheid, angst, pseudoconnectiviteit – de lijst is lang.
Het zijn deze omstandigheden waar Maté naar vraagt: wat had de verslaving je te bieden, wat werd er op de korte termijn door bevredigd omdat je kreeg waar je zo naar hunkerde? De antwoorden zijn altijd dezelfde: ‘Het hielp me ontsnappen aan emotionele pijn; het hielp me omgaan met stress; het gaf me gemoedsrust, een gevoel van verbondenheid met anderen, een gevoel van controle.’
Maté komt tot de volgende conclusie: verslaving is geen keuze en ook niet in de eerste plaats een ziekte. Verslaving vindt haar oorsprong in de wanhopige poging om een probleem op te lossen: het probleem van emotionele pijn, van overweldigende stress, van een verloren gegane verbinding, van verlies van controle, van een diepgeworteld onbehagen tegenover het zelf.
Het is een vergeefse poging om het probleem van menselijke pijn op te lossen. Vandaar ook dat hij niet vraagt waarom je verslaafd bent, maar waarom je pijn hebt.
Wat moet er gebeuren om het tijd te keren? Hoe is nog meer disfunctie en tragische zinloosheid, zoals Maté het noemt, te voorkomen? Beleid is één ding, laat hij zien. In Portugal is drugsbezit gedecriminaliseerd en wordt deelname aan rehabilitatieprogramma’s aangemoedigd – met een afname van drugsgebruik, minder criminaliteit en meer behandelingen tot gevolg.
Je kunt je wel voorstellen welke vooruitgang we zouden kunnen boeken als een groot deel van de financiële middelen die nu voor de toxische zinkputten van handhaving en opsluiting worden gebruikt, besteed zouden worden aan preventie, schadebeperking en de behandeling van verslaafden.
Het beleid moet daarom ook toegespitst worden op groepen die historisch gezien het meest te lijden hebben gehad van trauma’s en geestelijke ontwrichting – denk aan oorspronkelijke bewoners van Amerika, mensen van kleur die lijden onder racisme en de nog altijd springlevende uitwassen van het koloniale verleden. Maté vraagt zich af: wat kunnen we doen om de dynamiek die ons verleden heeft gedicteerd ongedaan te maken?
In zijn inleiding bij Hongerige geesten haalt Maté verschillende lezersreacties aan: ‘Jouw boek maakt verslaafden menselijk.’ Die erkenning weerspiegelt een fundamentele en veelvoorkomende misvatting. Verslaafden zijn mensen, zegt Maté.
Hoe komt het dat veel mensen dat niet zien? Dat komt door ons onvermogen – of onze weigering – om onszelf in hen en om hen in onszelf te zien. Een gebrekkige verbeeldingskracht ziet hij overal terugkomen, niet alleen in het dagelijkse leven, maar ook op geopolitiek niveau.
En dat terwijl het voorkómen en genezen van verslaving ons allemaal aangaat. Het is een universele kwestie. Daarvoor moeten we naar de bron van het probleem – trauma en sociale ontwrichting – en ons niet uitsluitend uitleveren aan harm reduction. Dat is maar symptoombestrijding.
Dat betekent dat we ook onze eigen pijn – en verslavingen – onder ogen moeten komen. Een gebrek aan zelfkennis werpt volgens Maté een barrière op tussen de samenleving en sociaal verbannen verslaafden, en maar al te vaak ook tussen zorgverleners en hun cliënten. Vandaar dat Maté in een van de hoofdstukken van Hongerige geesten zijn eigen verslavingen bespreekt. Hij geeft het goede voorbeeld.
In ‘Hongerige geesten’ neemt arts Gabor Maté ons mee naar de bron van onze verslavingen: trauma. Bekend van o.a. ‘Wanneer je lichaam nee zegt’.
Bestel nu jouw exemplaar voor € 25,00 met gratis verzending.
