Trauma en de ziel: ten volle leven tussen twee werelden

In 'Trauma en de ziel' gidst Donald Kalsched je door de rijke wereld van de ziel, op zoek naar heling en wijsheid om voluit te kunnen leven.

Vaker dan we doorhebben, bevinden we ons tussen twee werelden. Dan heb ik het bijvoorbeeld over de ruimte tussen wat we vanbinnen ervaren en wat we om ons heen zien.

Maar ook ervaren we verschillende realiteiten. Illustratief is de scène waarmee psychotherapeut Donald Kalsched zijn lijvige boek Trauma en de ziel opent.

Onverenigbare werelden

Hij aanschouwt op zijn veranda een prachtige zomerse zonsondergang en geniet van het uitzicht op de Atlantische Oceaan. ‘Te midden van deze schoonheid is mijn ziel gerust en voel ik vrede.’

Deze kalme en gelukkige staat van zijn wordt verstoord door het nieuws dat via de televisie zijn huiskamer bereikt. Het vertelt gedetailleerd over een zelfmoordaanslag in Afghanistan.

Deze werelden lijken onverenigbaar en Kalsched schrijft dat hij worstelt om ze bij elkaar te houden. De ellende aan de andere kant van de wereld schotelt hem de versplinterende werkelijkheid van menselijk conflict voor.

De lieflijke omgeving die hij direct waarneemt, is er een van heiligheid en schittering. Ze verzacht de ziel, ook al ervaart hij het in zijn eentje en voelt hij ook iets van eenzaamheid.

Dubbele loyaliteit

De kernvraag die Kalsched naar aanleiding van deze situatie stelt, is een mooie: hoe kunnen we tussen deze twee werelden ten volle leven?

In Trauma en de ziel laveert Kalsched tussen beide werelden. Enerzijds is er een profane en van lijden doortrokken wereld, anderzijds een mystieke wereld van eeuwigheid.

Hoe kunnen we, zo schrijft hij, na de Kandahars van onze traumatische kindertijd een bezield leven leven? En hoe doen we dat zonder een van beide werelden te gebruiken om aan de andere te ontsnappen? Zonder voorbij te gaan aan de realiteit van het menselijk lijden, maar ook de realiteit van deze oneindige en onbenoembare mysteries van het leven niet als louter illusies af te doen?

Hij doet dat zonder hiërarchie aan te brengen en blijkt loyaal aan beide werelden. We wonen namelijk in beide werelden, vandaar dat Kalsched het spirituele en het materiële betrekt in zijn praktijk.

Een spiritualiteit van duisternis

Trauma laat diepe psychologische en fysieke sporen na. Daarover is al veel geschreven, bijvoorbeeld door Pete Walker en Gabor Maté. Maar wat voor impact heeft trauma op de ziel? Die lacune vult Kalsched op met Trauma en de ziel.

Gedurende therapie daalt de getraumatiseerde ziel af naar de hel en wordt diegene omringd door duistere én positieve krachten. In zijn psychotherapeutische praktijk hoorde Kalsched vaak cliënten spreken over mystieke ervaringen. En over emotionele connecties met de natuur of juist met culturele artefacten als film en poëzie – producten van de ‘mythopoëtische’ wereld.

In kunst, cultuur en natuur vindt iedereen bezieling, maar ze kunnen ook aangewend worden om te ontsnappen aan je omstandigheden. Deze ‘innerlijke beschermers’ slaan om in het tegendeel, schrijft hij. De positieve spirituele aanwezigheden die hun ziel gered leken te hebben beginnen hun beschermende macht helaas te verliezen.

Onder druk van steeds nieuwe teleurstellingen en desillusies worden deze innerlijke objecten vaak kwaadaardig. Ze worden verdrongen door demonen van disconnectie, lichaamloosheid, psychische verdoving en primitieve afweer.

Dit is ook een spiritualiteit, maar dan van duisternis en verschrikking; ook dit is mystiek, maar van geweld, demonische bezetenheid en verlies van de ziel.

Het ware verhaal van je ziel

Trauma is dus óók een spiritueel probleem en daarvoor dient in therapie – en bij uitbreiding: zelfhulp – ruim aandacht besteed te worden. Trauma behandelen is de ziel redden. De manier waarop en hoe dat werkt, komt aan bod in dit standaardwerk uit 2013, nu voor het eerst in het Nederlands vertaald.

Jezelf (laten) helpen is daarom niet alleen inzicht krijgen in je beschadigingen en verdedigingsmechanismen, maar ook het zoeken naar een nieuw en groter narratief, waarin je de ‘innerlijke beschermers’ ontdoet van hun kwalijke invloed en weer positief laat zijn, afgestemd op wie je ten diepste bent.

Dat narratief is het ware verhaal van je ziel op deze aarde als ‘bewoner van twee werelden’. Therapie is dus tot een kloppende biografie komen die recht doet aan de onbenoembare bronnen en bezielde fundamenten van hun unieke, onvervangbare leven.

De diepte van je geest

Kalsched ondersteunt je daarbij met Trauma en de ziel, een boek dat recht doet aan de diepte van de geest, aan de realiteit van de ziel.

Hij stelde het samen aan de hand van talloze anekdotes, literatuurstudie en gedachtenuitwisselingen met andere psychotherapeuten en -analytici, oftewel: ‘de interessantste verhalen op deze planeet – vindt althans deze onderzoeker – dus hoe zouden we ze niet kunnen vertellen?’