Donald Kalsched schetst in Trauma en de ziel een levendig beeld van het proces dat ieder mens kan doormaken wanneer er een diep trauma is opgelopen. Hij begint bij de oorsprong van dat trauma, waarbij sprake kan zijn geweest van fysieke of emotionele verwaarlozing of mishandeling en maakt de verdedigingsmechanismen bewust die het onschuldige kind of oorspronkelijke zelf moesten beschermen. Deze mechanismen kunnen in iemands latere, volwassen leven tot dysfunctionele situaties leiden.
Donald Kalsched schetst in Trauma en de ziel een levendig beeld van het proces dat ieder mens kan doormaken wanneer er een diep trauma is opgelopen. Hij begint bij de oorsprong van dat trauma, waarbij sprake kan zijn geweest van fysieke of emotionele verwaarlozing of mishandeling en maakt de verdedigingsmechanismen bewust die het onschuldige kind of oorspronkelijke zelf moesten beschermen. Deze mechanismen kunnen in iemands latere, volwassen leven tot dysfunctionele situaties leiden.
Kalsched laat met inzichten uit het werk van Jung zien dat het helingsproces van trauma via afweer naar herstel, een spiritueel proces is waarbij de ziel afdaalt naar de hel waaruit ze later gered wordt. Op meeslepende wijze vertelt hij de verhalen van gewone patiënten, hoe zij in de intieme setting van zijn praktijk een glimp opvangen van de menselijke ziel en de diepte van de geest en hoe de ervaring van een niet-alledaagse werkelijkheid tot diepgaande transformatie kan leiden.
Een verscheidenheid aan thema’s komt aan bod terwijl, hoofdstuk voor hoofdstuk, een unieke geïntegreerde psycho-spirituele benadering van trauma wordt opgebouwd. Aandacht voor impliciete processen in het relationele veld, evenals ontdekkingen in de lichaamsgerichte neurowetenschappen, maken de behandeling van trauma effectiever. Met dit standaardwerk ontrafelt en herstelt Kalsched het mysterie van psychoanalytisch werk.
Donald Kalsched schetst in Trauma en de ziel een levendig beeld van het proces dat ieder mens kan doormaken wanneer er een diep trauma is opgelopen. Hij begint bij de oorsprong van dat trauma, waarbij sprake kan zijn geweest van fysieke of emotionele verwaarlozing of mishandeling en maakt de verdedigingsmechanismen bewust die het onschuldige kind of oorspronkelijke zelf moesten beschermen. Deze mechanismen kunnen in iemands latere, volwassen leven tot dysfunctionele situaties leiden.
Kalsched laat met inzichten uit het werk van Jung zien dat het helingsproces van trauma via afweer naar herstel, een spiritueel proces is waarbij de ziel afdaalt naar de hel waaruit ze later gered wordt. Op meeslepende wijze vertelt hij de verhalen van gewone patiënten, hoe zij in de intieme setting van zijn praktijk een glimp opvangen van de menselijke ziel en de diepte van de geest en hoe de ervaring van een niet-alledaagse werkelijkheid tot diepgaande transformatie kan leiden.
Een verscheidenheid aan thema’s komt aan bod terwijl, hoofdstuk voor hoofdstuk, een unieke geïntegreerde psycho-spirituele benadering van trauma wordt opgebouwd. Aandacht voor impliciete processen in het relationele veld, evenals ontdekkingen in de lichaamsgerichte neurowetenschappen, maken de behandeling van trauma effectiever. Met dit standaardwerk ontrafelt en herstelt Kalsched het mysterie van psychoanalytisch werk.
Trauma en de ziel is een omvangrijk boek met een intrigerende kaft die direct mijn nieuwsgierigheid wekte. Het werk biedt een diepgaande kijk op ...
Lees recensie
Trauma en de ziel is een omvangrijk boek met een intrigerende kaft die direct mijn nieuwsgierigheid wekte. Het werk biedt een diepgaande kijk op de behandeling van psychische en trauma-gerelateerde problematiek, waarbij het verder gaat dan traditionele praattherapie. Met het doel de kern van mijn wezen te bereiken, hoopte ik dat dit boek mij zou helpen mijn belemmerende verdedigingsmechanismen te ontdekken en te transformeren.
Het boek biedt een uitgebreide beschrijving van deze mechanismen, inclusief een uitleg over dissociatieve identiteitsstoornis (DIS) en hoe het zelfzorgsysteem deze mechanismen inzet voor overleving. De tekst is geschreven op een hoog intellectueel niveau en, zoals de auteur aangeeft, richt het zich voornamelijk op psychologen, therapeuten en coaches.
De inleidingen van de hoofdstukken vond ik uitdagend om te lezen. Inzichten uit het werk van Jung zijn niet altijd eenvoudig te begrijpen en de theoretische aard ervan kan soms langdradig aanvoelen. Het is een verademing wanneer er praktijkvoorbeelden worden gegeven, deze zijn veel toegankelijker. De reflecties die daarop volgen zijn echter weer vrij theoretisch.
De opzet van het boek is goed gestructureerd en wekt nieuwsgierigheid op door te verwijzen naar toekomstige hoofdstukken. De onderwerpen zijn logisch geordend. De auteur beschrijft trauma op een positieve manier, met bovennatuurlijke krachten die normaal gesproken vanuit het ego niet waarneembaar zijn. Een memorabele uitspraak uit het boek is: “Als er bovennatuurlijke krachten bestaan, is het gebarsten en gefragmenteerde zelf hun ingang”. Verderop in het boek worden ook de negatieve aspecten van trauma behandeld. Dante’s afdaling naar de hel en DIS worden op indringende wijze besproken, met voorbeelden van mensen die werden overgenomen door hun duistere kant.
Een hoofdstuk dat diepe indruk op me maakte, was dat over heelheid en het gezien worden in heelheid. Bijzonder zijn ook de uitgebreide dromen die worden beschreven, en het hoofdstuk dat hieraan gewijd is. De weg van Mike, een personage dat in therapie kwam, wordt gedetailleerd beschreven. Naarmate dit hoofdstuk vordert, vond ik het echter wat langdradig.
Hoewel het boek mooie fragmenten bevat, vond ik het over het algemeen zwaar, langdradig en theoretisch. Het resoneerde niet volledig met mij en ik heb me er met moeite doorheen geworsteld. Voor degenen die geïnteresseerd zijn in diepgaande psychologische en therapeutische inzichten, biedt dit boek echter een schat aan waardevolle informatie.
Lees minder
Dit boek lijkt me een erg interessant, leerzaam en bijzonder boek. Ik lees best wel wat neurowetenschappelijke en psychologische boeken, maar dit boek, dat ...
Lees recensie
Dit boek lijkt me een erg interessant, leerzaam en bijzonder boek. Ik lees best wel wat neurowetenschappelijke en psychologische boeken, maar dit boek, dat een spirituele twist maakt, maakt me extra nieuwsgierig. Hoe benadert en analyseert Donald Kalsched trauma’s door middel van een psycho-spirituele benadering? Ik ben erg benieuwd naar zijn kennis en inzichten.
Het boek is zonder twijfel een bijzonder, origineel, indrukwekkend en interessant verhaal. Donald Kalsched heeft een boeiende schrijfstijl, al kan hij bij tijden wel erg afdwalen en zichzelf verliezen in lange uiteenzettingen en analyses. Toch is zijn verhaal, als je tot de kern komt, een indrukwekkend, fascinerend en boeiend verhaal over hoe trauma’s door middel van psychotherapie met een spirituele en mythologische blik trauma’s kunnen helen.
Donald Kalsched weet zijn verhaal erg goed op te bouwen en begint bij de kern en het begint met het oplopen van het trauma. De manier waarop hij een trauma beschrijft als het doven van de ‘vitale vonk’ vind ik een erg passende beschrijving en ook de wijze waarop hij de splitsing waarin dissociatie plaatsvindt weet te beschrijven is bijzonder krachtig. Ik vind dat hij zijn verhaal erg goed onderbouwd door verschillende (bekende) psychologen en hun psycho-modellen aan te halen die hij toetst aan zijn eigen inzichten en praktijkvoorbeelden.
Ik vind het interessant hoe hij het proces van trauma op verschillende wijzen bekijkt. In de mythologie, waarvan ik een aantal voorbeelden nogal erg ver gezocht vond. Wel vond ik zijn uiteenzetting van een verloop van trauma aan de hand van Dante’s inferno van de hel mooi gevonden. Hij wist me echt te pakken de voorbeelden van trauma’s aan de hand van het verhaal van ‘De kleine prins’ en het sprookje van Grimm ‘Het meisje zonder handen’. Hierbij wist hij me inspirerende inzichten te geven.
Ik vind Trauma en de ziel een boeiend, origineel en interessant verhaal over het proces van de heling van een trauma vanuit een psycho-spirituele benadering. Donald Kalsched weet zijn kennis, inzichten en analyses goed te onderbouwen, ook vanuit andere psychologen en psychologische modellen, mythologie en sprookjes. Wel vond ik hem soms langdradig en wijde hij erg uit waardoor het verhaal en zijn kennis in mijn ogen wat de kracht verliest. Toch is zijn kennis en zijn analyse rondom het heling van een trauma vanuit een spirituele kijk erg boeiend. Als je openstaat voor een spirituele benadering van een trauma en een boek zoekt met onderbouwing en diepgang, dan vind ik het boek zeker een aanrader.
Lees minder
In dit onderzoek neemt psychoanalyticus en klinisch psycholoog Donald Kalsched de lezer mee naar een aantal mystieke en spirituele aspecten van zijn ...
Lees recensie
In dit onderzoek neemt psychoanalyticus en klinisch psycholoog Donald Kalsched de lezer mee naar een aantal mystieke en spirituele aspecten van zijn psychotherapeutisch werk met patiënten die vroegkinderlijk trauma hebben ondergaan.
Het hoofdstuk ’Verlies en herstel van het zielskind’ heb ik met grote interesse gelezen. Hierin beschrijft Kalsched verhalen van zijn patiënten die aan hun kinderlijk trauma werkten, waarbij droomsymboliek een grote rol speelt. Dat zijn sessies niet altijd soepel verlopen, geeft hij toe en ook dat hij ná een sessie soms pas tot inzichten komt. Zo had zijn patiënt een droom die eindigde met dolfijnen die boven het water uitsprongen. Er kwamen meer en meer dolfijnen bij, tot de oceaan ervan wemelde. De psycholoog stuit later op treffende verklaringen van deze archetypische beeldtaal. Toch verzucht de patiënt bij de bespreking hiervan: ‘Ik zie dat je echt hyper bent over deze mythologische parallellen dokter, maar… wanneer vind ik een nieuwe vriendin?’ Na zo ’n praktijkvoorbeeld volgt steeds een uitgebreide analyse. En juist deze afwisseling van theorieën, beschouwingen en de dagelijkse praktijk maakt dit werk boeiend.
Ook het hoofdstuk ‘Trauma, transformatie en transcedentie: het voorbeeld van Mike’ wekte mijn interesse. Het hele hoofdstuk wijdt Kalsched aan één patiënt, genaamd Mike. Hij weeft de casussen en droombeelden uit voorgaande hoofdstukken aaneen tot nieuw materiaal uit een analyse van de patiënt. De sessies verlopen eerst stroef, maar als Mike eenmaal goed in het droomproces zit, voelt hij zich gedragen en begint hij de pijn te boven te komen. ‘Hij kon de rijkdom die zijn dromen hem schonken nauwelijks bevatten, en zijn dankbaarheid voor onze ruimte samen en de verdiepende relatie tussen ons raakte mij ook.’ Na elke droom analyseren Kalsched en Mike deze samen en worden beiden getroffen door de genialiteit van de actie van de psyche voor haar zelfbehoud.
Niet alleen combineert Kalsched zijn analyses met sessies uit zijn praktijk, maar ook ,onder andere, met de theorieën van Jung en het verhaal van De kleine prins van St. Exupéry. Zo laat hij zien dat het helingsproces van trauma via afweer naar herstel een spiritueel proces is, waarbij de ziel afdaalt naar de hel waaruit ze later gered wordt.
Het is een aanrader voor psychologen, therapeuten en coaches en ik beoordeel het als geïnteresseerde met 5 sterren.
Lees minder
Trauma en de ziel, als spiritueel zoekende ben ik bekend met de betekenis van de ziel, echter de connectie tussen trauma en de ziel daar heb ik nooit bij ...
Lees recensie
Trauma en de ziel, als spiritueel zoekende ben ik bekend met de betekenis van de ziel, echter de connectie tussen trauma en de ziel daar heb ik nooit bij stil gestaan. Het roept gelijk vragen op als: wat doet een trauma met de ziel en wat kun je eraan doen om dit te behandelen? Ik hoop dat dit boek deze vragen kan beantwoorden.
Al na het lezen van de eerste twee hoofdstukken moest ik wel concluderen dat ik dit boek niet snel uit zou hebben, ik heb echt gebruik moeten maken van Google om te kunnen begrijpen wat er staat. Dit boek is dan ook wel bedoeld voor psychologen en therapeuten, gezien de woordkeuze begrijp ik wel waarom.
De auteur, Donald Kalsched is een fervent aanhanger van Jung en zijn theorieën en laat je kennismaken met het proces wat veel mensen doormaken als ze te maken krijgen met fysieke of emotionele verwaarlozing of mishandeling en de reactie van het kind of volwassene op het trauma, het mechanisme wat eerst werkzaam was om te overleven keert zich uiteindelijk tegen zich met alle gevolgen van dien.
De rode draad van dit boek is toch wel het psycho-spirituele proces, te beginnen bij de oorsprong van het trauma, het afweer mechanisme en de weg naar herstel.
De auteur legt ook een verbinding tussen enerzijds de dagelijkse ellende die we voorgeschoteld krijgen en anderzijds de schoonheid die de wereld ook te bieden heeft, denk hierbij aan de natuur, kunst, muziek wat onze ziel raakt. Hoe sla je een brug naar beide werelden? Mensen met een trauma kunnen deze verbinding niet maken. Volgens de theorie van de auteur daalt de ziel van de getraumatiseerde mens af naar de hel, dwaalt daar rond en kan uiteindelijk gered worden. In die periode dat de ziel ronddwaalt in de hel kan het demonen tegenkomen die de ziel nog verder in het zwarte gat duwen, sommige zien het licht in de vorm van gidsen of Engelen. Als ik dit zo lees vind ik dit eigenlijk wel heftig, want tja wat weet ik als leek over de onderwerp? Nu heb ik persoonlijk niet zoveel met termen als hel en verdoemenis maar ik kan mij wel voorstellen dat iemand zo getraumatiseerd is dat hij leeft in zijn eigen hel, en dat de weg naar het licht een proces is van een lange adem. Ik begrijp niet alles wat er staat maar voor mijzelf vertaal ik het zo, mensen met een trauma verliezen de verbinding met hun ziel, ze missen als het ware hun bezieling, middels therapie zouden ze in staat moeten zijn om hun verloren zielsdelen te vinden en weten wie ze echt zijn.
Wat ik in dit boek zo interessant vind zijn de verhalen van de patiënten, hun trauma’s, schokkend, confronterend en soms ook verbijsterend. Jarenlang zitten ze in therapie en door het analyseren van hun dromen gaan ze naar de oorsprong van hun trauma en uiteindelijk kunnen ze weer verbinding leggen met hun ziel en een brug slaan naar de schoonheid die de wereld ook te bieden heeft en hun trauma die een plek krijgt in hun dagelijks leven.
Twee dingen die mij wel bij blijven, mensen volgen jaren therapie dat moet toch een fortuin kosten en de dromen van de patiënten naarmate ze langer therapie volgen worden steeds complexer, zeg maar rustig mystieker, dan denk ik hoe is dat mogelijk?
Dit boek is best een uitdaging om te lezen en te begrijpen, het laat zien hoe weinig we nog weten over de geest en wat voor impact een trauma op ons welzijn heeft. Het boek heeft mij aan het denken gezet om anders naar een trauma te kijken en het belang om dromen niet te onderschatten. Een boek wat ik kan aanbevelen voor diegenen die geïnteresseerd zijn in dit onderwerp.
Lees minder
Toen ik begon aan Trauma en de ziel van Donald Kalsched, hoopte ik diepere inzichten te krijgen in de manier waarop trauma de psyche beïnvloedt. ...
Lees recensie
Toen ik begon aan Trauma en de ziel van Donald Kalsched, hoopte ik diepere inzichten te krijgen in de manier waarop trauma de psyche beïnvloedt. Aangezien ik in mijn persoonlijke ontwikkelingsreis veel bezig ben met het verwerken van trauma’s uit mijn jeugd middels psychotherapie, sprak dit boek mij aan om tot meer inzichten te komen.
Na het lezen kan ik zeggen dat het boek aan mijn verwachtingen heeft voldaan. Wat mij vooral is bijgebleven, is de manier waarop Kalsched complexe psychologische processen weet te verwoorden met behulp van mythische en archetypische beelden. Dit gaf me een geheel nieuwe manier om naar mijn eigen ervaringen te kijken, en ik kon de diepe lagen van mijn eigen psyche beter begrijpen.
Wat me het meest raakte in het boek, zijn de parallellen met het verhaal van De Kleine Prins en dat echte verbinding met het hart plaatsvindt. Kalscheds uitleg hielp me inzien hoe mijn jeugdtrauma’s nog steeds een schaduw werpen op mijn huidige leven, maar hoe ik hier anders naar kan kijken. De vele voorbeelden in anekdotische vorm brachten niet alleen helderheid, maar ook een zekere mate van troost; ik voelde me minder alleen in mijn worstelingen en begreep beter waarom bepaalde patronen zo hardnekkig zijn.
Ik zou dit boek zeker aanraden aan familie en vrienden, vooral aan degenen die zelf met trauma of de gevolgen daarvan worstelen en openstaan voor een psycho-spirituele benadering. Het boek is echter geen lichte kost en de hoofdstukken vergen tijd en aandacht om echt te begrijpen, daarom geef ik het 4 sterren, maar voor degenen die bereid zijn de diepte in te gaan, biedt Trauma en de ziel een schat aan kennis en inzichten die echt transformerend kunnen zijn.
Lees minder
Donald Kalsched beschrijft in Trauma en de ziel het proces dat mensen doormaken na diep trauma, vaak veroorzaakt door fysieke of emotionele ...
Lees recensie
Donald Kalsched beschrijft in Trauma en de ziel het proces dat mensen doormaken na diep trauma, vaak veroorzaakt door fysieke of emotionele verwaarlozing of mishandeling. Hij legt uit hoe verdedigingsmechanismen het innerlijke kind beschermen, maar later in het volwassen leven problemen kunnen veroorzaken. Met behulp van Jungiaanse inzichten toont Kalsched aan dat traumaherstel een spirituele reis is, waarbij de ziel een helende transformatie ondergaat. Door patiëntverhalen te delen, ontwikkelt hij een geïntegreerde psycho-spirituele benadering van trauma, met aandacht voor relationele en lichaamsgerichte aspecten. Dit werk biedt een diepgaand inzicht in psychoanalytisch herstel.
Donald Kalsched, een klinisch psycholoog en psychoanalyticus, combineert in zijn werk inzichten uit zijn praktijkervaring met Jungiaanse theorieën.
In Trauma en de ziel onderzoekt hij de complexe impact van trauma op de menselijke ziel, met nadruk op een spirituele benadering. Zijn theorieën worden versterkt door casestudies en klinische voorbeelden, die de praktische toepassing van zijn ideeën verduidelijken.
In de innerlijke wereld van het trauma bespreekt de auteur hoe trauma zowel de uiterlijke als de innerlijke wereld van een persoon verstoort. Hij gebruikt Jungiaanse archetypen om uit te leggen hoe trauma diepgewortelde reacties oproept die zowel destructief als helend kunnen zijn. Verbeelding en symboliek spelen een cruciale rol in het herstelproces, waarbij technieken zoals actieve verbeelding en droomanalyse helpen om traumatische herinneringen te integreren en de psyche te herstellen.
Hoewel sommige passages voor lezers zonder vakinhoudelijke achtergrond wat complex kunnen zijn, is Trauma en de ziel een interessante leeservaring boordevol informatie en inzichten. Deze kunnen bijdragen aan een dieper begrip van de psycho-spirituele kijk op trauma, en maken het boek tot een aanrader voor iedereen die geïnteresseerd is in Jungiaanse psychologie en spiritueel inzicht in trauma.
Lees minderINLEIDING 11
Dit boek 12
Twee werelden 18
Trauma en het zelfzorgsysteem 25
Over de ziel 30
De ontwikkeling van de ziel 33
De onderbreking door trauma 38
Afrondende gedachten 41
1 – TRAUMA EN LEVENSREDDENDE ONTMOETINGEN MET HET NUMINEUZE 45
De dieptepsychologie ontdekt de geestenwereld 48
Ontmoetingen met het mysterie 52
Verschijningen op het moment van overlijden 57
De maagd Maria als beschermengel 73
Maria en kind op meer dan zeven kilometer hoogte 74
Een mystieke ervaring in jungiaanse analyse 78
Over de buitengewone ‘aanwezigheden’ in dit hoofdstuk 84
2 – VERLIES EN HERSTEL VAN HET ZIELSKIND 89
Het kind tussen de werelden: D.W. Winnicotts transitionele ruimte 93
Eerste voorbeeld: baby in een kooi 96
Tweede voorbeeld: effectenmakelaar en het begraven kind 99
Derde voorbeeld: Dellie en de pony 113
Het verloren en gevonden kind in de wereldmythologie 125
3 – DISSOCIATI E EN DE DONKERE KANT VAN HET AFWEERMECHANISME: DANTES ONTMOETING MET DIS IN HET INFERNO 137
Inleiding 137
Dis en agressie 143
Glimpen van Dis in de klinische praktijk 144
Dis in psychoanalyse, in jungiaanse theorie en daarbuiten 146
De afdaling 149
‘Laat varen alle hoop, gij die hier binnentreedt’ 151
Dis en de demon van depressie 154
Klinisch voorbeeld: het voorbeeld van Helen 158
De afdaling vervolgd: Limbo 162
Voorbeeld van een doorbraak met spirituele implicaties 168
Gevangen in Limbo: kwaadaardige onschuld 171
Diane: boosaardige onschuld 172
Dis en belichaming 179
Verdere afdaling in de onderwereld 182
Uitweiding over engelen bij de poort van Dis 184
De afdaling vervolgd: ontmoeting met Dis 185
Dis van dichtbij in de overdracht 187
Conclusie: twee soorten lijden 191
4 – TRAUMA, TRANSFORMATIE EN TRANSCENDENTIE: HET VOORBEELD VAN MIKE 197
Inleiding 197
Eerste ontmoeting 201
Toelichting op de basale splitsing van vroeg trauma 204
Initiële sessies en het herstel van verdwenen kinderen 206
Rouwwerk 212
Heling van het verdwenen jongetje/kind 213
Innerlijke en uiterlijke jongens 216
Herstel van het verdwenen vrouwelijke 218
Middenfase: nieuwe relatie met agressieve energieën 221
Woede in de overdracht 224
De taartenbakker en de glas-in-loodman 225
Kerken als heiligdommen voor integratie van liefde en haat 228
Openbaring, de traan van de Boeddha en de komst van Sympathie 230
Regressie en herordening van het oude afweermechanisme 235
De terugkeer van Sympathie 236
Vrijwillige offergave en het onthoofdingsdrama 238
Pijn toelaten is God toelaten 240
Samenvatting 244
5 – HEELHEID EN ANTIHEELHEIDS-AFWEERMECHANISMEN 249
Inleiding 249
Gezien worden in onze heelheid 252
Heelheid en onze spirituele erfenis 253
Heelheid, vervormende spiegels en het persoonlijke verhaal 256
Jungs herstel van heelheid via een droom 258
Jungs latere beschrijving van heelheid 264
Bijdragen van de neurowetenschap aan een visie op heelheid 267
Het voorbeeld van Cynthia 279
Conclusie 288
6 – PSYCHOANALYTISCHE BENADERINGEN VAN DE INNERLIJKE WERELD: DE THEORIE TOEGEPAST OP DE VOORBEELDEN TOT NU TOE 291
Ronald Fairbairn en innerlijke achtervolging 292
John Steiner en psychische bunkers 296
Christopher Bollas en de binnenwereld als schimmenrijk 300
Arnold Modell en het persoonlijke zelf 303
Neville Symington en de ware versus de valse God 307
Toelichting 313
James Grotstein en het onbenoembare subject van het onbewuste 318
7 – ONSCHULD, VERLIES VAN ONSCHULD, HERSTEL VAN ONSCHULD: BESCHOUWINGEN OVER DE KLEINE PRINS VAN ST. EXUPÉRY 333
Onschuld en de visie van psychoanalytici hierop 333
Onschuld in de westerse literatuur 335
De Kleine Prins van St. Exupéry 338
Het voorbeeld van Barbara 344
Het verhaal: een prinsje tussen de werelden 349
Onschuld die ervaring riskeert 351
Temmen: korenvelden 352
Onzichtbare dingen van het hart 357
Kleine prins ontmoet piloot 359
Het verhaal van Barbara: vervolg 361
De Kleine Prins, conclusie: de piloot begint het te begrijpen 365
Lessen van ons verhaal 368
Barbara: een late droom 369
Conclusie 371
8 – C.G. JUNGS GESPLITSTE ZELF: LEREN LEVEN ‘TUSSEN DE WERELDEN’ 377
Inleiding en verbanden met vorige hoofdstukken 377
C.G. Jungs odyssee tussen de werelden: parallellen met De Kleine Prins 381
Verstopte kandelaars 391
Jungs verhaal: vervolg 394
De dialectiek van Jungs twee werelden in relatie tot Freud en psychoanalyse 395
Overzicht van Jungs levensverhaal 409
Winnicotts commentaar op Memories, Dreams, Reflections 411
Winnicotts beweringen over Jungs psychopathologie 416
Bespreking van Winnicotts interpretaties 420
Samenvatting en conclusie 430
9 – DISCONNECTIE EN H ERCONNECTIE: BESCHOUWINGEN OVER EEN VOORBEELD VAN BELICHAAMD DROOMWERK IN HET LICHT VAN GRIMMS SPROOKJE ‘HET MEISJE ZONDER HANDEN’ 433
Inleiding 433
Over de plek van sprookjes 437
De onderdrukking van het lichaam door de geest 438
Het voorbeeld van Deborah 442
Het meisje zonder handen, deel 1 446
De beginfase van Deborahs therapieproces 449
Naar theoretisch inzicht 453
Het meisje zonder handen, deel 2 459
Deborahs therapieproces: de fase van de zilveren handen 464
Het meisje zonder handen, deel 3 474
Deborahs tijd in ‘Het bos’ 476
Conclusie 481
Dankwoord 485
Verantwoording en toestemming (volgorde zoals in de tekst) 487
Verantwoording illustraties 489
Overzicht afbeeldingen en figuren 491
Noten 492
Bibliografie 498
Register 512
Trauma en de ziel is een omvangrijk boek met een intrigerende kaft die direct mijn nieuwsgierigheid wekte. Het werk biedt een diepgaande kijk op ...
Lees recensie
Trauma en de ziel is een omvangrijk boek met een intrigerende kaft die direct mijn nieuwsgierigheid wekte. Het werk biedt een diepgaande kijk op de behandeling van psychische en trauma-gerelateerde problematiek, waarbij het verder gaat dan traditionele praattherapie. Met het doel de kern van mijn wezen te bereiken, hoopte ik dat dit boek mij zou helpen mijn belemmerende verdedigingsmechanismen te ontdekken en te transformeren.
Het boek biedt een uitgebreide beschrijving van deze mechanismen, inclusief een uitleg over dissociatieve identiteitsstoornis (DIS) en hoe het zelfzorgsysteem deze mechanismen inzet voor overleving. De tekst is geschreven op een hoog intellectueel niveau en, zoals de auteur aangeeft, richt het zich voornamelijk op psychologen, therapeuten en coaches.
De inleidingen van de hoofdstukken vond ik uitdagend om te lezen. Inzichten uit het werk van Jung zijn niet altijd eenvoudig te begrijpen en de theoretische aard ervan kan soms langdradig aanvoelen. Het is een verademing wanneer er praktijkvoorbeelden worden gegeven, deze zijn veel toegankelijker. De reflecties die daarop volgen zijn echter weer vrij theoretisch.
De opzet van het boek is goed gestructureerd en wekt nieuwsgierigheid op door te verwijzen naar toekomstige hoofdstukken. De onderwerpen zijn logisch geordend. De auteur beschrijft trauma op een positieve manier, met bovennatuurlijke krachten die normaal gesproken vanuit het ego niet waarneembaar zijn. Een memorabele uitspraak uit het boek is: “Als er bovennatuurlijke krachten bestaan, is het gebarsten en gefragmenteerde zelf hun ingang”. Verderop in het boek worden ook de negatieve aspecten van trauma behandeld. Dante’s afdaling naar de hel en DIS worden op indringende wijze besproken, met voorbeelden van mensen die werden overgenomen door hun duistere kant.
Een hoofdstuk dat diepe indruk op me maakte, was dat over heelheid en het gezien worden in heelheid. Bijzonder zijn ook de uitgebreide dromen die worden beschreven, en het hoofdstuk dat hieraan gewijd is. De weg van Mike, een personage dat in therapie kwam, wordt gedetailleerd beschreven. Naarmate dit hoofdstuk vordert, vond ik het echter wat langdradig.
Hoewel het boek mooie fragmenten bevat, vond ik het over het algemeen zwaar, langdradig en theoretisch. Het resoneerde niet volledig met mij en ik heb me er met moeite doorheen geworsteld. Voor degenen die geïnteresseerd zijn in diepgaande psychologische en therapeutische inzichten, biedt dit boek echter een schat aan waardevolle informatie.
Lees minder
Dit boek lijkt me een erg interessant, leerzaam en bijzonder boek. Ik lees best wel wat neurowetenschappelijke en psychologische boeken, maar dit boek, dat ...
Lees recensie
Dit boek lijkt me een erg interessant, leerzaam en bijzonder boek. Ik lees best wel wat neurowetenschappelijke en psychologische boeken, maar dit boek, dat een spirituele twist maakt, maakt me extra nieuwsgierig. Hoe benadert en analyseert Donald Kalsched trauma’s door middel van een psycho-spirituele benadering? Ik ben erg benieuwd naar zijn kennis en inzichten.
Het boek is zonder twijfel een bijzonder, origineel, indrukwekkend en interessant verhaal. Donald Kalsched heeft een boeiende schrijfstijl, al kan hij bij tijden wel erg afdwalen en zichzelf verliezen in lange uiteenzettingen en analyses. Toch is zijn verhaal, als je tot de kern komt, een indrukwekkend, fascinerend en boeiend verhaal over hoe trauma’s door middel van psychotherapie met een spirituele en mythologische blik trauma’s kunnen helen.
Donald Kalsched weet zijn verhaal erg goed op te bouwen en begint bij de kern en het begint met het oplopen van het trauma. De manier waarop hij een trauma beschrijft als het doven van de ‘vitale vonk’ vind ik een erg passende beschrijving en ook de wijze waarop hij de splitsing waarin dissociatie plaatsvindt weet te beschrijven is bijzonder krachtig. Ik vind dat hij zijn verhaal erg goed onderbouwd door verschillende (bekende) psychologen en hun psycho-modellen aan te halen die hij toetst aan zijn eigen inzichten en praktijkvoorbeelden.
Ik vind het interessant hoe hij het proces van trauma op verschillende wijzen bekijkt. In de mythologie, waarvan ik een aantal voorbeelden nogal erg ver gezocht vond. Wel vond ik zijn uiteenzetting van een verloop van trauma aan de hand van Dante’s inferno van de hel mooi gevonden. Hij wist me echt te pakken de voorbeelden van trauma’s aan de hand van het verhaal van ‘De kleine prins’ en het sprookje van Grimm ‘Het meisje zonder handen’. Hierbij wist hij me inspirerende inzichten te geven.
Ik vind Trauma en de ziel een boeiend, origineel en interessant verhaal over het proces van de heling van een trauma vanuit een psycho-spirituele benadering. Donald Kalsched weet zijn kennis, inzichten en analyses goed te onderbouwen, ook vanuit andere psychologen en psychologische modellen, mythologie en sprookjes. Wel vond ik hem soms langdradig en wijde hij erg uit waardoor het verhaal en zijn kennis in mijn ogen wat de kracht verliest. Toch is zijn kennis en zijn analyse rondom het heling van een trauma vanuit een spirituele kijk erg boeiend. Als je openstaat voor een spirituele benadering van een trauma en een boek zoekt met onderbouwing en diepgang, dan vind ik het boek zeker een aanrader.
Lees minder
In dit onderzoek neemt psychoanalyticus en klinisch psycholoog Donald Kalsched de lezer mee naar een aantal mystieke en spirituele aspecten van zijn ...
Lees recensie
In dit onderzoek neemt psychoanalyticus en klinisch psycholoog Donald Kalsched de lezer mee naar een aantal mystieke en spirituele aspecten van zijn psychotherapeutisch werk met patiënten die vroegkinderlijk trauma hebben ondergaan.
Het hoofdstuk ’Verlies en herstel van het zielskind’ heb ik met grote interesse gelezen. Hierin beschrijft Kalsched verhalen van zijn patiënten die aan hun kinderlijk trauma werkten, waarbij droomsymboliek een grote rol speelt. Dat zijn sessies niet altijd soepel verlopen, geeft hij toe en ook dat hij ná een sessie soms pas tot inzichten komt. Zo had zijn patiënt een droom die eindigde met dolfijnen die boven het water uitsprongen. Er kwamen meer en meer dolfijnen bij, tot de oceaan ervan wemelde. De psycholoog stuit later op treffende verklaringen van deze archetypische beeldtaal. Toch verzucht de patiënt bij de bespreking hiervan: ‘Ik zie dat je echt hyper bent over deze mythologische parallellen dokter, maar… wanneer vind ik een nieuwe vriendin?’ Na zo ’n praktijkvoorbeeld volgt steeds een uitgebreide analyse. En juist deze afwisseling van theorieën, beschouwingen en de dagelijkse praktijk maakt dit werk boeiend.
Ook het hoofdstuk ‘Trauma, transformatie en transcedentie: het voorbeeld van Mike’ wekte mijn interesse. Het hele hoofdstuk wijdt Kalsched aan één patiënt, genaamd Mike. Hij weeft de casussen en droombeelden uit voorgaande hoofdstukken aaneen tot nieuw materiaal uit een analyse van de patiënt. De sessies verlopen eerst stroef, maar als Mike eenmaal goed in het droomproces zit, voelt hij zich gedragen en begint hij de pijn te boven te komen. ‘Hij kon de rijkdom die zijn dromen hem schonken nauwelijks bevatten, en zijn dankbaarheid voor onze ruimte samen en de verdiepende relatie tussen ons raakte mij ook.’ Na elke droom analyseren Kalsched en Mike deze samen en worden beiden getroffen door de genialiteit van de actie van de psyche voor haar zelfbehoud.
Niet alleen combineert Kalsched zijn analyses met sessies uit zijn praktijk, maar ook ,onder andere, met de theorieën van Jung en het verhaal van De kleine prins van St. Exupéry. Zo laat hij zien dat het helingsproces van trauma via afweer naar herstel een spiritueel proces is, waarbij de ziel afdaalt naar de hel waaruit ze later gered wordt.
Het is een aanrader voor psychologen, therapeuten en coaches en ik beoordeel het als geïnteresseerde met 5 sterren.
Lees minder
Trauma en de ziel, als spiritueel zoekende ben ik bekend met de betekenis van de ziel, echter de connectie tussen trauma en de ziel daar heb ik nooit bij ...
Lees recensie
Trauma en de ziel, als spiritueel zoekende ben ik bekend met de betekenis van de ziel, echter de connectie tussen trauma en de ziel daar heb ik nooit bij stil gestaan. Het roept gelijk vragen op als: wat doet een trauma met de ziel en wat kun je eraan doen om dit te behandelen? Ik hoop dat dit boek deze vragen kan beantwoorden.
Al na het lezen van de eerste twee hoofdstukken moest ik wel concluderen dat ik dit boek niet snel uit zou hebben, ik heb echt gebruik moeten maken van Google om te kunnen begrijpen wat er staat. Dit boek is dan ook wel bedoeld voor psychologen en therapeuten, gezien de woordkeuze begrijp ik wel waarom.
De auteur, Donald Kalsched is een fervent aanhanger van Jung en zijn theorieën en laat je kennismaken met het proces wat veel mensen doormaken als ze te maken krijgen met fysieke of emotionele verwaarlozing of mishandeling en de reactie van het kind of volwassene op het trauma, het mechanisme wat eerst werkzaam was om te overleven keert zich uiteindelijk tegen zich met alle gevolgen van dien.
De rode draad van dit boek is toch wel het psycho-spirituele proces, te beginnen bij de oorsprong van het trauma, het afweer mechanisme en de weg naar herstel.
De auteur legt ook een verbinding tussen enerzijds de dagelijkse ellende die we voorgeschoteld krijgen en anderzijds de schoonheid die de wereld ook te bieden heeft, denk hierbij aan de natuur, kunst, muziek wat onze ziel raakt. Hoe sla je een brug naar beide werelden? Mensen met een trauma kunnen deze verbinding niet maken. Volgens de theorie van de auteur daalt de ziel van de getraumatiseerde mens af naar de hel, dwaalt daar rond en kan uiteindelijk gered worden. In die periode dat de ziel ronddwaalt in de hel kan het demonen tegenkomen die de ziel nog verder in het zwarte gat duwen, sommige zien het licht in de vorm van gidsen of Engelen. Als ik dit zo lees vind ik dit eigenlijk wel heftig, want tja wat weet ik als leek over de onderwerp? Nu heb ik persoonlijk niet zoveel met termen als hel en verdoemenis maar ik kan mij wel voorstellen dat iemand zo getraumatiseerd is dat hij leeft in zijn eigen hel, en dat de weg naar het licht een proces is van een lange adem. Ik begrijp niet alles wat er staat maar voor mijzelf vertaal ik het zo, mensen met een trauma verliezen de verbinding met hun ziel, ze missen als het ware hun bezieling, middels therapie zouden ze in staat moeten zijn om hun verloren zielsdelen te vinden en weten wie ze echt zijn.
Wat ik in dit boek zo interessant vind zijn de verhalen van de patiënten, hun trauma’s, schokkend, confronterend en soms ook verbijsterend. Jarenlang zitten ze in therapie en door het analyseren van hun dromen gaan ze naar de oorsprong van hun trauma en uiteindelijk kunnen ze weer verbinding leggen met hun ziel en een brug slaan naar de schoonheid die de wereld ook te bieden heeft en hun trauma die een plek krijgt in hun dagelijks leven.
Twee dingen die mij wel bij blijven, mensen volgen jaren therapie dat moet toch een fortuin kosten en de dromen van de patiënten naarmate ze langer therapie volgen worden steeds complexer, zeg maar rustig mystieker, dan denk ik hoe is dat mogelijk?
Dit boek is best een uitdaging om te lezen en te begrijpen, het laat zien hoe weinig we nog weten over de geest en wat voor impact een trauma op ons welzijn heeft. Het boek heeft mij aan het denken gezet om anders naar een trauma te kijken en het belang om dromen niet te onderschatten. Een boek wat ik kan aanbevelen voor diegenen die geïnteresseerd zijn in dit onderwerp.
Lees minder
Toen ik begon aan Trauma en de ziel van Donald Kalsched, hoopte ik diepere inzichten te krijgen in de manier waarop trauma de psyche beïnvloedt. ...
Lees recensie
Toen ik begon aan Trauma en de ziel van Donald Kalsched, hoopte ik diepere inzichten te krijgen in de manier waarop trauma de psyche beïnvloedt. Aangezien ik in mijn persoonlijke ontwikkelingsreis veel bezig ben met het verwerken van trauma’s uit mijn jeugd middels psychotherapie, sprak dit boek mij aan om tot meer inzichten te komen.
Na het lezen kan ik zeggen dat het boek aan mijn verwachtingen heeft voldaan. Wat mij vooral is bijgebleven, is de manier waarop Kalsched complexe psychologische processen weet te verwoorden met behulp van mythische en archetypische beelden. Dit gaf me een geheel nieuwe manier om naar mijn eigen ervaringen te kijken, en ik kon de diepe lagen van mijn eigen psyche beter begrijpen.
Wat me het meest raakte in het boek, zijn de parallellen met het verhaal van De Kleine Prins en dat echte verbinding met het hart plaatsvindt. Kalscheds uitleg hielp me inzien hoe mijn jeugdtrauma’s nog steeds een schaduw werpen op mijn huidige leven, maar hoe ik hier anders naar kan kijken. De vele voorbeelden in anekdotische vorm brachten niet alleen helderheid, maar ook een zekere mate van troost; ik voelde me minder alleen in mijn worstelingen en begreep beter waarom bepaalde patronen zo hardnekkig zijn.
Ik zou dit boek zeker aanraden aan familie en vrienden, vooral aan degenen die zelf met trauma of de gevolgen daarvan worstelen en openstaan voor een psycho-spirituele benadering. Het boek is echter geen lichte kost en de hoofdstukken vergen tijd en aandacht om echt te begrijpen, daarom geef ik het 4 sterren, maar voor degenen die bereid zijn de diepte in te gaan, biedt Trauma en de ziel een schat aan kennis en inzichten die echt transformerend kunnen zijn.
Lees minder
Donald Kalsched beschrijft in Trauma en de ziel het proces dat mensen doormaken na diep trauma, vaak veroorzaakt door fysieke of emotionele ...
Lees recensie
Donald Kalsched beschrijft in Trauma en de ziel het proces dat mensen doormaken na diep trauma, vaak veroorzaakt door fysieke of emotionele verwaarlozing of mishandeling. Hij legt uit hoe verdedigingsmechanismen het innerlijke kind beschermen, maar later in het volwassen leven problemen kunnen veroorzaken. Met behulp van Jungiaanse inzichten toont Kalsched aan dat traumaherstel een spirituele reis is, waarbij de ziel een helende transformatie ondergaat. Door patiëntverhalen te delen, ontwikkelt hij een geïntegreerde psycho-spirituele benadering van trauma, met aandacht voor relationele en lichaamsgerichte aspecten. Dit werk biedt een diepgaand inzicht in psychoanalytisch herstel.
Donald Kalsched, een klinisch psycholoog en psychoanalyticus, combineert in zijn werk inzichten uit zijn praktijkervaring met Jungiaanse theorieën.
In Trauma en de ziel onderzoekt hij de complexe impact van trauma op de menselijke ziel, met nadruk op een spirituele benadering. Zijn theorieën worden versterkt door casestudies en klinische voorbeelden, die de praktische toepassing van zijn ideeën verduidelijken.
In de innerlijke wereld van het trauma bespreekt de auteur hoe trauma zowel de uiterlijke als de innerlijke wereld van een persoon verstoort. Hij gebruikt Jungiaanse archetypen om uit te leggen hoe trauma diepgewortelde reacties oproept die zowel destructief als helend kunnen zijn. Verbeelding en symboliek spelen een cruciale rol in het herstelproces, waarbij technieken zoals actieve verbeelding en droomanalyse helpen om traumatische herinneringen te integreren en de psyche te herstellen.
Hoewel sommige passages voor lezers zonder vakinhoudelijke achtergrond wat complex kunnen zijn, is Trauma en de ziel een interessante leeservaring boordevol informatie en inzichten. Deze kunnen bijdragen aan een dieper begrip van de psycho-spirituele kijk op trauma, en maken het boek tot een aanrader voor iedereen die geïnteresseerd is in Jungiaanse psychologie en spiritueel inzicht in trauma.
Lees minderINLEIDING 11
Dit boek 12
Twee werelden 18
Trauma en het zelfzorgsysteem 25
Over de ziel 30
De ontwikkeling van de ziel 33
De onderbreking door trauma 38
Afrondende gedachten 41
1 – TRAUMA EN LEVENSREDDENDE ONTMOETINGEN MET HET NUMINEUZE 45
De dieptepsychologie ontdekt de geestenwereld 48
Ontmoetingen met het mysterie 52
Verschijningen op het moment van overlijden 57
De maagd Maria als beschermengel 73
Maria en kind op meer dan zeven kilometer hoogte 74
Een mystieke ervaring in jungiaanse analyse 78
Over de buitengewone ‘aanwezigheden’ in dit hoofdstuk 84
2 – VERLIES EN HERSTEL VAN HET ZIELSKIND 89
Het kind tussen de werelden: D.W. Winnicotts transitionele ruimte 93
Eerste voorbeeld: baby in een kooi 96
Tweede voorbeeld: effectenmakelaar en het begraven kind 99
Derde voorbeeld: Dellie en de pony 113
Het verloren en gevonden kind in de wereldmythologie 125
3 – DISSOCIATI E EN DE DONKERE KANT VAN HET AFWEERMECHANISME: DANTES ONTMOETING MET DIS IN HET INFERNO 137
Inleiding 137
Dis en agressie 143
Glimpen van Dis in de klinische praktijk 144
Dis in psychoanalyse, in jungiaanse theorie en daarbuiten 146
De afdaling 149
‘Laat varen alle hoop, gij die hier binnentreedt’ 151
Dis en de demon van depressie 154
Klinisch voorbeeld: het voorbeeld van Helen 158
De afdaling vervolgd: Limbo 162
Voorbeeld van een doorbraak met spirituele implicaties 168
Gevangen in Limbo: kwaadaardige onschuld 171
Diane: boosaardige onschuld 172
Dis en belichaming 179
Verdere afdaling in de onderwereld 182
Uitweiding over engelen bij de poort van Dis 184
De afdaling vervolgd: ontmoeting met Dis 185
Dis van dichtbij in de overdracht 187
Conclusie: twee soorten lijden 191
4 – TRAUMA, TRANSFORMATIE EN TRANSCENDENTIE: HET VOORBEELD VAN MIKE 197
Inleiding 197
Eerste ontmoeting 201
Toelichting op de basale splitsing van vroeg trauma 204
Initiële sessies en het herstel van verdwenen kinderen 206
Rouwwerk 212
Heling van het verdwenen jongetje/kind 213
Innerlijke en uiterlijke jongens 216
Herstel van het verdwenen vrouwelijke 218
Middenfase: nieuwe relatie met agressieve energieën 221
Woede in de overdracht 224
De taartenbakker en de glas-in-loodman 225
Kerken als heiligdommen voor integratie van liefde en haat 228
Openbaring, de traan van de Boeddha en de komst van Sympathie 230
Regressie en herordening van het oude afweermechanisme 235
De terugkeer van Sympathie 236
Vrijwillige offergave en het onthoofdingsdrama 238
Pijn toelaten is God toelaten 240
Samenvatting 244
5 – HEELHEID EN ANTIHEELHEIDS-AFWEERMECHANISMEN 249
Inleiding 249
Gezien worden in onze heelheid 252
Heelheid en onze spirituele erfenis 253
Heelheid, vervormende spiegels en het persoonlijke verhaal 256
Jungs herstel van heelheid via een droom 258
Jungs latere beschrijving van heelheid 264
Bijdragen van de neurowetenschap aan een visie op heelheid 267
Het voorbeeld van Cynthia 279
Conclusie 288
6 – PSYCHOANALYTISCHE BENADERINGEN VAN DE INNERLIJKE WERELD: DE THEORIE TOEGEPAST OP DE VOORBEELDEN TOT NU TOE 291
Ronald Fairbairn en innerlijke achtervolging 292
John Steiner en psychische bunkers 296
Christopher Bollas en de binnenwereld als schimmenrijk 300
Arnold Modell en het persoonlijke zelf 303
Neville Symington en de ware versus de valse God 307
Toelichting 313
James Grotstein en het onbenoembare subject van het onbewuste 318
7 – ONSCHULD, VERLIES VAN ONSCHULD, HERSTEL VAN ONSCHULD: BESCHOUWINGEN OVER DE KLEINE PRINS VAN ST. EXUPÉRY 333
Onschuld en de visie van psychoanalytici hierop 333
Onschuld in de westerse literatuur 335
De Kleine Prins van St. Exupéry 338
Het voorbeeld van Barbara 344
Het verhaal: een prinsje tussen de werelden 349
Onschuld die ervaring riskeert 351
Temmen: korenvelden 352
Onzichtbare dingen van het hart 357
Kleine prins ontmoet piloot 359
Het verhaal van Barbara: vervolg 361
De Kleine Prins, conclusie: de piloot begint het te begrijpen 365
Lessen van ons verhaal 368
Barbara: een late droom 369
Conclusie 371
8 – C.G. JUNGS GESPLITSTE ZELF: LEREN LEVEN ‘TUSSEN DE WERELDEN’ 377
Inleiding en verbanden met vorige hoofdstukken 377
C.G. Jungs odyssee tussen de werelden: parallellen met De Kleine Prins 381
Verstopte kandelaars 391
Jungs verhaal: vervolg 394
De dialectiek van Jungs twee werelden in relatie tot Freud en psychoanalyse 395
Overzicht van Jungs levensverhaal 409
Winnicotts commentaar op Memories, Dreams, Reflections 411
Winnicotts beweringen over Jungs psychopathologie 416
Bespreking van Winnicotts interpretaties 420
Samenvatting en conclusie 430
9 – DISCONNECTIE EN H ERCONNECTIE: BESCHOUWINGEN OVER EEN VOORBEELD VAN BELICHAAMD DROOMWERK IN HET LICHT VAN GRIMMS SPROOKJE ‘HET MEISJE ZONDER HANDEN’ 433
Inleiding 433
Over de plek van sprookjes 437
De onderdrukking van het lichaam door de geest 438
Het voorbeeld van Deborah 442
Het meisje zonder handen, deel 1 446
De beginfase van Deborahs therapieproces 449
Naar theoretisch inzicht 453
Het meisje zonder handen, deel 2 459
Deborahs therapieproces: de fase van de zilveren handen 464
Het meisje zonder handen, deel 3 474
Deborahs tijd in ‘Het bos’ 476
Conclusie 481
Dankwoord 485
Verantwoording en toestemming (volgorde zoals in de tekst) 487
Verantwoording illustraties 489
Overzicht afbeeldingen en figuren 491
Noten 492
Bibliografie 498
Register 512