Hans Stolp belicht in Eenzaamheid, troost door inzicht zijn bijzondere en tegelijkertijd hoopvolle visie op eenzaamheid. Meer dan een miljoen mensen voelt zich structureel eenzaam, een op de drie Nederlanders af en toe. Eenzaamheid kan zwaar drukken op een mens.
Hans Stolp belicht in Eenzaamheid, troost door inzicht zijn bijzondere en tegelijkertijd hoopvolle visie op eenzaamheid. Meer dan een miljoen mensen voelt zich structureel eenzaam, een op de drie Nederlanders af en toe. Eenzaamheid kan zwaar drukken op een mens. De esoterische of spirituele traditie stelt dat eenzaamheid ook gezien kan worden als een noodzakelijke ervaring op onze inwijdingsweg en dat wij zonder eenzaamheid geen geestelijke groei kunnen ervaren. Hans Stolp staat in dit boekje op zijn eigen kenmerkende en warme wijze stil bij de verschillende aspecten van eenzaamheid.
Lees meer ➔
Hans Stolp belicht in Eenzaamheid, troost door inzicht zijn bijzondere en tegelijkertijd hoopvolle visie op eenzaamheid. Meer dan een miljoen mensen voelt zich structureel eenzaam, een op de drie Nederlanders af en toe. Eenzaamheid kan zwaar drukken op een mens. De esoterische of spirituele traditie stelt dat eenzaamheid ook gezien kan worden als een noodzakelijke ervaring op onze inwijdingsweg en dat wij zonder eenzaamheid geen geestelijke groei kunnen ervaren. Hans Stolp staat in dit boekje op zijn eigen kenmerkende en warme wijze stil bij de verschillende aspecten van eenzaamheid.
Lees meer >
Over de auteur
Productinfo
Inhoud
Recensies
Over
Hans Stolp
Hans Stolp maakt in zijn werk de oorspronkelijke, spirituele of esoterische traditie (weer) voor een breed publiek toegankelijk. Hij heeft talloze boeken op zijn naam staan (waaronder ook kinderboeken en dichtbundels), waarvan er vele bij Uitgeverij AnkhHermes verschenen. Een aantal van zijn boeken is in het Duits en Engels vertaald. www.hansstolp.nl
De dodelijkste epidemie van onze tijd 17 Wat is eenzaamheid? 22 Twee soorten eenzaamheid 30 Hoe ontstaat eenzaamheid? 40 Eenzaamheid in de Bijbel 48 Onze geboorte op aarde: een val in de eenzaamheid 58 Waarom neemt eenzaamheid in onze tijd toe? 70 Heeft eenzaamheid zin? 78 Het existentialisme: het leven is absurd en zinloos 87 Niet het denken, maar de bewustwording staat centraal 97 Wat kun je doen tegen eenzaamheid? 106
Tips om over na te denken 116
Wat vinden anderen van 'Eenzaamheid' van Hans Stop?
Ali Manenschijn-Ponsteen deelt haar review.
Eenzaamheid is mooi vormgegeven, handzaam boekje. De cover straalt in zekere zin verlatenheid maar ook rust uit. Wie herkent dat niet, eenzaamheid, we hebben er allemaal op de een of andere manier in ons leven wel mee te maken. Daarom was ik ook nieuwsgierig naar wat Hans Stolp hier over schrijft. Mij raakte direct aan het begin van het boek de ontroerende tekst “Door de eenzaamheid heen gaan”. Een verkorte weergave:
“Alleen. Zo koud. Alsof je nooit meer warm zult worden. Alleen in de nacht, alleen met verloren dromen. Alleen met al die onrust in je ziel, met emoties die je naar de keel grijpen: zij zijn jou de baas in plaats van jij hun. Je voelt: er is geen andere weg dan voorwaarts gaan en erdoorheen gaan. Goedbedoelde raadgevingen helpen niet. Leven bij de dag. Dat is al zwaar genoeg. Want elke dag heeft genoeg aan zijn eigen duisternis. Laat de toekomst open, die ligt ongrijpbaar verborgen achter de horizon. Alleen. Stilte die je omhult. Je kunt proberen die te ontlopen door je op je werk te storten. Het helpt nooit echt, want het is slechts uitstel. De stilte wil gehoord worden en beluisterd. En dan, als je eindelijk haar taal begint te verstaan, onthult zich in je ziel een hoger, dieper weten. Een weten, groter dan alles waartoe het denken in staat is, een weten dat uitzicht biedt op een wereld die groter is dan de aardse werkelijkheid. Aanvaard de eenzaamheid, luister naar de stilte en voel hoe levende krachten van liefde je beginnen te omhullen en verwarmen. Aanvaard de eenzaamheid, let op de antwoorden op al je vragen die nu in je hart geboren worden en besef: ik zag de eenzaamheid als mijn vijand, maar nu zie ik hoe zij mij tot zegen werd.”
Deze woorden geven al veel over het onderwerp weer, ook op gevoelsniveau zoals ik bij mezelf merkte en herkende. In zijn eigen, makkelijk te lezen stijl, gaat Hans Stolp dieper op het onderwerp eenzaamheid in. Dit doet hij vanuit de esoterische traditie en laat zien dat eenzaamheid een noodzakelijke ervaring is op onze inwijdingsweg, zonder eenzaamheid geen geestelijke groei. Hij verduidelijkt dit door voorbeelden uit de praktijk, gedichten en verhalen uit de bijbel. Soms merkte ik tijdens het lezen dat de aandacht verslapte en ik de woorden niet goed opnam. Dan was het zaak het boekje even weg te leggen en later de tekst nog eens te lezen. Er wordt namelijk heel veel verteld en aangehaald. Dan moet je de woorden even laten bezinken, erover nadenken. Ik vond het verhelderend en leerzaam.
Als je meer wilt weten over eenzaamheid, met name ook bezien vanuit de esoterische traditie, is dit boekje zeker een aanrader.
Ali Manenschijn-Ponsteen, maart 2021
Inge Swinkels-Simons deelt haar review.
Wat ten eerste opvalt aan het boek is dat het een compact en handzaam boek is. Hans Stolp legt je in dit 126 pagina´s tellende boek uit welke twee soorten van eenzaamheid er zijn en hoe het gevoel van eenzaamheid ontstaat. Hij legt uit welke rol eenzaamheid in de huidige maatschappij speelt en wat hiervan het (hogere) doel is. Tot slot geeft hij tips over wat je kunt doen om het gevoel van eenzaamheid te beleven. Aan de hand van praktijkvoorbeelden, gedichten en passages uit de Bijbel komt hij snel tot de kern, namelijk dat eenzaamheid een diepere zin van betekenis heeft.
Hans Stolp hanteert een fijne schrijfwijze en hij herhaalt alleen het noodzakelijke. Ik heb het boek niet in een keer uitgelezen (wat overigens gemakkelijk kan), maar ik heb het boek meerdere keren weggelegd om de boodschap op me in te laten werken. Het boek heeft mij een aantal nieuwe waardevolle inzichten gebracht met betrekking tot het gevoel van eenzaamheid.
Ik zou dit boek aan iedereen willen aanraden die bij zichzelf of bij een ander een gevoel van eenzaamheid herkent.
Inge Swinkels-Simons, maart 2021
Liesbeth Koster deelt haar review.
Het is een mooi formaat boekje met een uitnodigende omslag. Zonder bepaalde verwachting, maar met nieuwsgierigheid ben ik het boek gaan lezen. De eerste indruk is heel goed. Het is duidelijk en goed leesbaar geschreven. In deze tijd is eenzaamheid een actueel thema. Steeds meer mensen voelen zich eenzaam en dat besef dringt steeds meer door in de samenleving. In Engeland is sinds 2018 zelfs een minister tegen eenzaamheid aangesteld. Ook in ons eigen land zijn er vaker initiatieven tegen eenzaamheid. Eenzaamheid wordt gezien als de dodelijkste epidemie van onze tijd, en dat is niet niks.
Hans stolp gaat in dit boek in op wat eenzaamheid is. Het is vooral een gebrek aan verbinding. Je hoeft niet alleen te zijn om je eenzaam te voelen. Dit gevoel kan ook in gezelschap van andere mensen bestaan. Er zijn meerdere soorten eenzaamheid die door de schrijver duidelijk uitgelegd worden. Mooie voorbeelden uit de Bijbel worden aangehaald. Ook neemt de schrijver ons mee door de menselijke ontwikkeling aan de hand van diverse cultuurperiodes. Zo wordt duidelijk dat we van een periode waarin we elkaar nodig hadden als mens, we overgingen in een meer egocentrische periode waarin eenzaamheid ook toeneemt. In deze egocentrische periode richten we onze aandacht op onze binnenwereld. Dit is niet alleen maar negatief, het kan ons ook heel veel leren.
Mensen zijn allemaal verschillend, met verschillende temperamenten. Inzicht hierin leert je om jezelf en de ander beter te begrijpen. Door dit begrip kan verbinding ontstaan, en verbinding kan eenzaamheid doen afnemen. De boodschap is wel dat vrijheid hierin noodzakelijk is. Als we in vrijheid tot een gelijkwaardige liefdevolle samenwerking kunnen komen dan ontstaat geestelijke verbondenheid en neemt eenzaamheid af.
De algemene indruk van het boek is goed en ik zou het zeker aan kunnen raden aan familie en vrienden. Het bevat waardevolle informatie en aan het einde nog nuttige tips om over na te denken. Voor wie zich (wel eens) eenzaam voelt een aanrader!
Liesbeth Koster, maart 2021
Linda van Ouwerkerk-Kremers deelt haar review.
Hans Stolp heeft het onderwerp eenzaamheid prachtig benaderd met dit boekje. Eenzaamheid komt in zoveel vormen voor heb ik geleerd uit ervaring met cliënten en ook in mijn eigen leven. Een diep gevoeld iets wat vaak ontvlucht wordt zolang het kan. Wat het vaak extra pijnlijk maakt, is dat iemand zijn gevoel niet kan delen met de buitenwereld, geen herkenning of erkenning vindt.
Ik vind het telkens weer bijzonder in de boeken van Hans hoe hij een veelheid aan kennis en ten diepste doorleefde of gedeelde ervaringen met elkaar verbindt. Dat maakt het een rijk verhaal. Hij staat echt stil bij eenzaamheid. In zijn vele vormen, hoe we ermee omgaan, waarom bepaalde goedbedoelde oplossingen niet helpen. De extra pijn die het niet begrepen worden met zich meebrengt. Hij moedigt de lezer aan om het proces te doorleven. Geeft handvatten en andere zienswijzen dan de gangbare om het aan te gaan. Doordat de woorden zo zorgvuldig lijken te zijn gekozen en Hans in mijn ogen met zijn woorden het wezenlijke raakt, ervaar ik het boek als helpend.
Voor mij persoonlijk vind ik van toegevoegde waarde dat hij op de momenten dat hij het geloof betrekt, hij dit vanuit de esoterische invalshoek doet. Als niet traditioneel gelovige kan ik me daar (zeker ook in zijn andere boeken) voor openstellen omdat de boodschap steeds weer klopt met mijn eigen gevoelens en ervaringen.
Mijn eigen ervaring is dat eenzaamheid een proces is, voor mij uiteindelijk het meest waardevolle proces om mezelf terug te vinden. Een stukje dat niemand voor je kan doen, alleen jijzelf. Hans herkent en ziet de toegevoegde waarde van eenzaamheid zonder afbreuk te doen aan de erkenning van angst, pijn of verdriet die het (in eerste instantie) met zich mee kan brengen. Het beeld van de kaft weerspiegelt de boodschap van het boek treffend. Het is qua formaat en prijs ook een mooi boekje om weg te geven aan iemand om te laten weten “ik zie je”.
Linda van Ouwerkerk-Kremers, maart 2021
Grietje Huijser deelt haar review.
Ik was nieuwsgierig naar dit boek, zowel naar de inhoud als naar de schrijver: het was voor mij een eerste kennismaking met Hans Stolp. Ik vind de uitvoering prachtig: hardcover omslag met een mooi beeldende foto daarop, alsook het formaat en de dikte van het boek, dat handzaam is en uitnodigt tot lezen. Ik had een beetje een boek verwacht over de huidige maatschappij en de daarin ontstane eenzaamheid, de oppervlakkigheid, ons individualisme enz. en ik was benieuwd of er ook iets gezegd zou worden over de innerlijke eenzaamheid van elk mens: ‘al eenzaamheid’.
Ik werd daarin niet teleurgesteld: dit komt volop aan bod. Het loopt als een rode draad door het boek heen; iedereen maakt perioden door waarin hij zich eenzaam kan voelen; voorbeelden worden genoeg genoemd, maar ook dat de eenzaamheid al kan ontstaan bij de geboorte – de val uit het geestelijke rijk naar de aardse werkelijkheid -, door het niet gezien/geaccepteerd/gesteund worden in de jeugd, verlieservaringen en de verharding in onze tijd.
Er wordt veel aangeroerd: sociale vs emotionele eenzaamheid (die elkaar ook weer onderling beïnvloeden natuurlijk), onmetelijke eenzaamheid, die niet voortkomt uit een gebrek aan relaties, maar die voortkomt uit het innerlijk (existentiële eenzaamheid): onze eenzaamheid is een realiteit van onze ziel en moet niet zozeer worden opgelost, als wel worden doorgemaakt.
Ik vond het heel interessant en verhelderend om te lezen over de verschillende cultuurperiodes waar de mensheid als geheel doorheen gaat en in welke periode wij momenteel met z’n allen zitten: die van het ontwikkelen van een nieuw vermogen, namelijk bewust zijn en worden van onze binnenwereld. Eenzaamheid is vanuit dit perspectief gezien niet puur negatief (iets wat bestreden dient te worden), maar geeft de ruimte die nodig is om onze binnenwereld te ontdekken en het gezag hierover te aanvaarden. Belangrijk is daarbij om onze eenzaamheid te leren accepteren en ermee te leren leven.
Ook hoe religies/stromingen tegen eenzaamheid aankijken, komt aan de orde. Wat mij met name raakte is dat in ieder mens een stukje eenzaamheid zit, meestal diep verborgen – verborgen leed -, dat de oorzaak kan zijn van veel problemen, omdat we het ons niet bewust zijn. Het vraagt nogal wat geduld en volharding om ons innerlijke werk te doen, waardoor we geestelijk sterker worden en we de verbinding met ons eigen hart weer kunnen gaan ervaren. Dit is het proces dat momenteel heel actueel is voor mij en ik vond een soort van erkenning in het teruglezen hiervan in dit boekje. Een troost ook, omdat er dus kennelijk veel meer mensen door deze fase heengaan, het zelfs besloten ligt hier doorheen te gaan als mensheid, gezien de cultuurperiode waar we met z’n allen in leven. Dat is een intensief proces, dat naast alle pijn, verdriet, frustratie en wanhoop óók vreugde en zelfvervulling geeft.
Bewustwording is de sleutel; ook vanuit de wetenschap komt deze conclusie: persoonlijke ontwikkeling en bewustzijn zijn belangrijker dan rationele kennis: ontwikkeling van het denken (zoals we dat lang nastreefden) maakt eenzaam. Dit is mij uit het hart gegrepen, net als het pleidooi om in het onderwijs vakken in te voeren, die gaan over persoonlijke groei, het ontdekken van de eigen binnenwereld en leren omgaan met emoties – kortom “Lessen in levenskunst”. We zitten momenteel in een omwenteling van de autoriteit buiten onszelf zoeken naar het eigen innerlijk. Het bewust worden van de binnenwereld brengt ons in contact met een hogere wereld die voor het denken niet toegankelijk is: de geestelijke wereld.
Voor het antwoord op de vraag “Hebben lijden en eenzaamheid zin?” is het belangrijk om te kijken welke van de volgende drie stromingen het beste bij je past: – Het is zinloos en moet bestreden worden. – Er bestaat zin in het lijden – oude dogma’s van de kerk zijn hierbij de leidraad. – Inzicht dat de gang door de eenzaamheid ons tot een geestelijk rijker mens kan maken – leidraad hierbij is de eigen ervaring.
Mooi boek dat veel aspecten van eenzaamheid aanraakt, teveel om hier allemaal te noemen. Ik zou het boek zeker aanraden aan andere mensen. Ik vind het een boek met een duidelijke positieve boodschap, namelijk dat bewustwording het antwoord is. Door het lezen van dit boek ben ik nieuwsgierig geworden naar andere boeken van Hans Stolp.
Grietje Huijser, april 2021
Een lezer deelt haar review.
Zonder eenzaamheid geen geestelijke groei
Het boek van Hans Stolp is herkenbaar en duidelijk voor mensen die eenzaamheid kennen. Het is helder en eenvoudig geschreven, niet te dik, juist voor de mensen die minder vaak lezen een aanrader. Het geeft een overzicht van meerdere vormen van eenzaamheid, iedereen kan zich er in herkennen. Ik denk dat er geen mens is die niet een van deze vormen herkent en/of heeft ervaren. Juist daarom is het naar mijn idee goed om over dit onderwerp te lezen. Er is beschreven dat je al vanaf je geboorte eenzame gevoelens kan hebben, hoe moeilijk eenzaamheid kan zijn, maar ook dat het bij het leven hoort.
Het mooiste vind ik dat Hans Stolp uit dit onderwerp een positieve kant weet te halen, namelijk dat je meer inzicht in jezelf kunt krijgen. Op de achterkaft staat dan ook: Zonder eenzaamheid geen geestelijke groei. Welke lessen geven de periodes van eenzaamheid in je leven? Je kunt meer inzicht verkrijgen in jezelf, hoe zit je in elkaar, wat heb je nodig, hoe kan je jezelf helpen hiermee om te gaan. Inzicht in jezelf, in je eenzaamheidsgevoelens geeft troost, zegt Stolp. Helaas gaat hij niet zo heel diep in op de manier waarop je inzicht kan krijgen.
Stolp is pastor, hij spreekt ook over de Bijbel, met teksten, die over eenzaamheid spreken. Voor mensen die gelovig zijn, kan dit veel troost en steun geven. Je hoeft niet gelovig te zijn om de informatie tot je te nemen en er mee aan de gang te gaan, op je eigen manier. De kaft is erg mooi, een boom in een verder leeg landschap, met bewolkte lucht. Het geeft symbolisch weer hoe je je kan voelen, alleen staand. Ieder mens die iets meer wil weten over eenzaamheid, over zichzelf, over iemand die je kent die eenzaam is, geeft het een goed en eenvoudig beeld om meer begripvol te kunnen zijn. Dus de moeite waard om te lezen.
Anoniem. april 2021
Eenzaamheid in Nederland
In dit boek biedt Hans Stolp mooie, verrijkende inzichten bij een moeilijk onderwerp. Lees bijvoorbeeld over:
Hoe ga ik om met eenzaamheid?
Een hoopvolle visie op eenzaamheid
Het belang van eenzaamheid voor geestelijke groei
De verschillende aspecten van eenzaamheid
Maar hoe zit het met eenzaamheid in Nederland?
38 procent van de Nederlanders is eenzaam. Dat is akelig en kostbaar
Kinderen die het nest verlaten, een overleden partner, gestopt met werken: er zijn tal van oorzaken voor eenzaamheid. Meer dan een derde van alle Nederlanders voelt zich weleens eenzaam. Dat is niet alleen vervelend, het kost ook geld, zo heeft Deloitte vastgesteld.
Eenzaamheid is een ongewenst gevoel. Het gevoel dat je er niet toe doet. “Ook als je een groot sociaal netwerk hebt, kun je eenzaam zijn, als die contacten weinig betekenis voor je hebben”, zegt Marly Kiewik, senior manager Human Capital bij Deloitte. “We spreken dan over sociale eenzaamheid.”
Een andere vorm van eenzaamheid is de emotionele variant. “Mensen kunnen emotioneel eenzaam zijn als ze een partner of een andere naaste hebben verloren”, zegt Menno ter Wal, manager CFO Services bij Deloitte. “Die vorm van eenzaamheid is niet of heel moeilijk te verhelpen, omdat het in iemands psyche zit.”
Huishoudelijke, sociale hulp
Kiewik en Ter Wal deden voor State of the State, de jaarlijkse ‘maatschappijthermometer’ van Deloitte, onderzoek naar het verband tussen eenzaamheid en zorgkosten. Ter Wal: “Beleidsmakers vermoeden dat eenzaamheid leidt tot zorgkosten. Via data-analyse hebben we aangetoond dat dat inderdaad zo is.” Er blijkt vooral een samenhang tussen eenzaamheid en de vraag naar huishoudelijke hulp via de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). Oftewel: des te meer eenzame mensen er in een gemeente zijn, des te meer er gebruik wordt gemaakt van huishoudelijke hulp. “Huishoudelijke hulp heeft een sterk sociaal karakter”, zegt Ter Wal. “De hulp maakt niet alleen het huis schoon, maar drinkt ook een kopje koffie met de cliënt –– maakt een praatje en soms ontstaat er zelfs een vriendschap.”
Met name mensen tussen de 55 en 70 jaar doen via de Wmo een beroep op huishoudelijke hulp. De onderzoekers hebben verschillende verklaringen voor de piek in die leeftijdscategorie, zoals het stoppen met werken, de kinderen die uit huis gaan, afnemende vitaliteit en het feit dat eenzame mensen een minder groot netwerk hebben dat ondersteuning kan bieden. “De invulling van iemands leven kan daardoor drastisch veranderen en eenzaamheid ligt dan op de loer”, zegt Kiewik.
1,4 miljard euro
Eenzaam, eenzaam, dat zal toch allemaal wel meevallen? Maak eens een praatje met de buurvrouw, ga wat vaker de deur uit. Toch? Zo simpel ligt het helaas niet. Maar liefst 38 procent van de Nederlanders is eenzaam. Achtendertig procent! Tot die conclusie kwamen de GGD en het RIVM. Van die 38 procent is 30 procent matig eenzaam en 8 procent sterk eenzaam. Vooral alleenstaanden, lager opgeleiden, ouderen, niet-westerse allochtonen en stedelingen scoren hoog op de eenzaamheidsladder. Eenzaamheid is in Nederland dus een aanzienlijk maatschappelijk probleem. Daarnaast heeft het ook flinke financiële impact. In 2015 is in Nederland ongeveer 1,4 miljard euro uitgegeven aan huishoudelijke hulp. Kiewik: “Die zorgkosten lopen verder op als we niets aan die eenzaamheid doen. We weten uit onderzoek namelijk dat eenzaamheid leidt tot depressie, alzheimer en hart- en vaatziektes.”
Kiewik en Ter Wal pleiten er daarom voor eenzaamheid op de agenda van de beleidsmakers te zetten. Ter Wal: “Eenzaamheid is een probleem. Daar moet een oplossing voor komen. Vooral aan sociale eenzaamheid is echt wat te doen. Dat is belangrijk, zowel maatschappelijk als financieel.”
Ik wil iets met je ondernemen
Investeren in oplossingen loont, wil hij maar zeggen. En zo’n investering is niet een programma met algemene oplossingen starten. “Het ligt vaak veel genuanceerder”, zegt Kiewik. “De oorzaken van sociale eenzaamheid zijn talrijk. Mensen hebben te weinig geld om iets te ondernemen, zijn slecht ter been of hebben geen vervoer. Dat betekent dat een zekere vorm van maatwerk nodig is. Als gemeentes slim gebruikmaken van data – waar wonen eenzame mensen? – en samenwerken met bijvoorbeeld huisartsen en buurtteams, kunnen ze eenzame mensen veel gerichter helpen. Gemeenten en maatschappelijke organisaties kunnen de juiste interventies inzetten als ze meer kennis hebben over de aard, oorzaak en omvang van de problematiek en op basis daarvan profielen ontwikkelen. Die interventies hebben veelal een pragmatisch en sociaal karakter. Denk aan het creëren van ontmoetingsruimten in samenwerking met woningcorporaties.”
Hulp van de begrafenisondernemer
En – verrassend, maar het werkt – vraag aan mensen zelf waar ze behoefte aan hebben. Kiewik: “Dat levert heel leuke ideeën op. Zo kwam een bewonerscommissie met wie we spraken met het idee om ansichtkaarten te maken met de tekst ‘ik wil iets met je ondernemen’. De commissieleden stuurden de kaarten op naar mensen voor bijvoorbeeld een kopje koffie of samen de tuin aanpakken.” Kleine initiatieven helpen dus ook, stelt ze. Groots en meeslepend is zeker niet altijd nodig. Collega Ter Wal voegt nog een tip toe. “Werk samen met partners die in eerste instantie wat minder voor de hand liggen. Een begrafenisondernemer bijvoorbeeld. Hij heeft bij uitstek zicht op situaties waar eenzaamheid op de loer ligt.”
State of the State is een actuele data-analyse van ons land, bedoeld om beleidsmakers en organisaties te voorzien van bruikbare inzichten op verschillende maatschappelijke vraagstukken. Naast dit onderzoek naar de correlatie tussen eenzaamheid en zorgkosten deed Deloitte ook onderzoek naar het aantal studenten dat wordt opgeleid voor werk dat potentieel verdwijnt,het aandeel buitenlandse beleggers op de Nederlandse vastgoedmarkt en het totale waardeverlies door cyberrisico’s voor de grootste Nederlandse bedrijven en overheid.
Hans Stolp maakt in zijn werk de oorspronkelijke, spirituele of esoterische traditie (weer) voor een breed publiek toegankelijk. Hij heeft talloze boeken op zijn naam staan (waaronder ook kinderboeken en dichtbundels), waarvan er vele bij Uitgeverij AnkhHermes verschenen. Een aantal van zijn boeken is in het Duits en Engels vertaald. www.hansstolp.nl
De dodelijkste epidemie van onze tijd 17 Wat is eenzaamheid? 22 Twee soorten eenzaamheid 30 Hoe ontstaat eenzaamheid? 40 Eenzaamheid in de Bijbel 48 Onze geboorte op aarde: een val in de eenzaamheid 58 Waarom neemt eenzaamheid in onze tijd toe? 70 Heeft eenzaamheid zin? 78 Het existentialisme: het leven is absurd en zinloos 87 Niet het denken, maar de bewustwording staat centraal 97 Wat kun je doen tegen eenzaamheid? 106
Tips om over na te denken 116
Recensies ➔
Wat vinden anderen van 'Eenzaamheid' van Hans Stop?
Ali Manenschijn-Ponsteen deelt haar review.
Eenzaamheid is mooi vormgegeven, handzaam boekje. De cover straalt in zekere zin verlatenheid maar ook rust uit. Wie herkent dat niet, eenzaamheid, we hebben er allemaal op de een of andere manier in ons leven wel mee te maken. Daarom was ik ook nieuwsgierig naar wat Hans Stolp hier over schrijft. Mij raakte direct aan het begin van het boek de ontroerende tekst “Door de eenzaamheid heen gaan”. Een verkorte weergave:
“Alleen. Zo koud. Alsof je nooit meer warm zult worden. Alleen in de nacht, alleen met verloren dromen. Alleen met al die onrust in je ziel, met emoties die je naar de keel grijpen: zij zijn jou de baas in plaats van jij hun. Je voelt: er is geen andere weg dan voorwaarts gaan en erdoorheen gaan. Goedbedoelde raadgevingen helpen niet. Leven bij de dag. Dat is al zwaar genoeg. Want elke dag heeft genoeg aan zijn eigen duisternis. Laat de toekomst open, die ligt ongrijpbaar verborgen achter de horizon. Alleen. Stilte die je omhult. Je kunt proberen die te ontlopen door je op je werk te storten. Het helpt nooit echt, want het is slechts uitstel. De stilte wil gehoord worden en beluisterd. En dan, als je eindelijk haar taal begint te verstaan, onthult zich in je ziel een hoger, dieper weten. Een weten, groter dan alles waartoe het denken in staat is, een weten dat uitzicht biedt op een wereld die groter is dan de aardse werkelijkheid. Aanvaard de eenzaamheid, luister naar de stilte en voel hoe levende krachten van liefde je beginnen te omhullen en verwarmen. Aanvaard de eenzaamheid, let op de antwoorden op al je vragen die nu in je hart geboren worden en besef: ik zag de eenzaamheid als mijn vijand, maar nu zie ik hoe zij mij tot zegen werd.”
Deze woorden geven al veel over het onderwerp weer, ook op gevoelsniveau zoals ik bij mezelf merkte en herkende. In zijn eigen, makkelijk te lezen stijl, gaat Hans Stolp dieper op het onderwerp eenzaamheid in. Dit doet hij vanuit de esoterische traditie en laat zien dat eenzaamheid een noodzakelijke ervaring is op onze inwijdingsweg, zonder eenzaamheid geen geestelijke groei. Hij verduidelijkt dit door voorbeelden uit de praktijk, gedichten en verhalen uit de bijbel. Soms merkte ik tijdens het lezen dat de aandacht verslapte en ik de woorden niet goed opnam. Dan was het zaak het boekje even weg te leggen en later de tekst nog eens te lezen. Er wordt namelijk heel veel verteld en aangehaald. Dan moet je de woorden even laten bezinken, erover nadenken. Ik vond het verhelderend en leerzaam.
Als je meer wilt weten over eenzaamheid, met name ook bezien vanuit de esoterische traditie, is dit boekje zeker een aanrader.
Ali Manenschijn-Ponsteen, maart 2021
Inge Swinkels-Simons deelt haar review.
Wat ten eerste opvalt aan het boek is dat het een compact en handzaam boek is. Hans Stolp legt je in dit 126 pagina´s tellende boek uit welke twee soorten van eenzaamheid er zijn en hoe het gevoel van eenzaamheid ontstaat. Hij legt uit welke rol eenzaamheid in de huidige maatschappij speelt en wat hiervan het (hogere) doel is. Tot slot geeft hij tips over wat je kunt doen om het gevoel van eenzaamheid te beleven. Aan de hand van praktijkvoorbeelden, gedichten en passages uit de Bijbel komt hij snel tot de kern, namelijk dat eenzaamheid een diepere zin van betekenis heeft.
Hans Stolp hanteert een fijne schrijfwijze en hij herhaalt alleen het noodzakelijke. Ik heb het boek niet in een keer uitgelezen (wat overigens gemakkelijk kan), maar ik heb het boek meerdere keren weggelegd om de boodschap op me in te laten werken. Het boek heeft mij een aantal nieuwe waardevolle inzichten gebracht met betrekking tot het gevoel van eenzaamheid.
Ik zou dit boek aan iedereen willen aanraden die bij zichzelf of bij een ander een gevoel van eenzaamheid herkent.
Inge Swinkels-Simons, maart 2021
Liesbeth Koster deelt haar review.
Het is een mooi formaat boekje met een uitnodigende omslag. Zonder bepaalde verwachting, maar met nieuwsgierigheid ben ik het boek gaan lezen. De eerste indruk is heel goed. Het is duidelijk en goed leesbaar geschreven. In deze tijd is eenzaamheid een actueel thema. Steeds meer mensen voelen zich eenzaam en dat besef dringt steeds meer door in de samenleving. In Engeland is sinds 2018 zelfs een minister tegen eenzaamheid aangesteld. Ook in ons eigen land zijn er vaker initiatieven tegen eenzaamheid. Eenzaamheid wordt gezien als de dodelijkste epidemie van onze tijd, en dat is niet niks.
Hans stolp gaat in dit boek in op wat eenzaamheid is. Het is vooral een gebrek aan verbinding. Je hoeft niet alleen te zijn om je eenzaam te voelen. Dit gevoel kan ook in gezelschap van andere mensen bestaan. Er zijn meerdere soorten eenzaamheid die door de schrijver duidelijk uitgelegd worden. Mooie voorbeelden uit de Bijbel worden aangehaald. Ook neemt de schrijver ons mee door de menselijke ontwikkeling aan de hand van diverse cultuurperiodes. Zo wordt duidelijk dat we van een periode waarin we elkaar nodig hadden als mens, we overgingen in een meer egocentrische periode waarin eenzaamheid ook toeneemt. In deze egocentrische periode richten we onze aandacht op onze binnenwereld. Dit is niet alleen maar negatief, het kan ons ook heel veel leren.
Mensen zijn allemaal verschillend, met verschillende temperamenten. Inzicht hierin leert je om jezelf en de ander beter te begrijpen. Door dit begrip kan verbinding ontstaan, en verbinding kan eenzaamheid doen afnemen. De boodschap is wel dat vrijheid hierin noodzakelijk is. Als we in vrijheid tot een gelijkwaardige liefdevolle samenwerking kunnen komen dan ontstaat geestelijke verbondenheid en neemt eenzaamheid af.
De algemene indruk van het boek is goed en ik zou het zeker aan kunnen raden aan familie en vrienden. Het bevat waardevolle informatie en aan het einde nog nuttige tips om over na te denken. Voor wie zich (wel eens) eenzaam voelt een aanrader!
Liesbeth Koster, maart 2021
Linda van Ouwerkerk-Kremers deelt haar review.
Hans Stolp heeft het onderwerp eenzaamheid prachtig benaderd met dit boekje. Eenzaamheid komt in zoveel vormen voor heb ik geleerd uit ervaring met cliënten en ook in mijn eigen leven. Een diep gevoeld iets wat vaak ontvlucht wordt zolang het kan. Wat het vaak extra pijnlijk maakt, is dat iemand zijn gevoel niet kan delen met de buitenwereld, geen herkenning of erkenning vindt.
Ik vind het telkens weer bijzonder in de boeken van Hans hoe hij een veelheid aan kennis en ten diepste doorleefde of gedeelde ervaringen met elkaar verbindt. Dat maakt het een rijk verhaal. Hij staat echt stil bij eenzaamheid. In zijn vele vormen, hoe we ermee omgaan, waarom bepaalde goedbedoelde oplossingen niet helpen. De extra pijn die het niet begrepen worden met zich meebrengt. Hij moedigt de lezer aan om het proces te doorleven. Geeft handvatten en andere zienswijzen dan de gangbare om het aan te gaan. Doordat de woorden zo zorgvuldig lijken te zijn gekozen en Hans in mijn ogen met zijn woorden het wezenlijke raakt, ervaar ik het boek als helpend.
Voor mij persoonlijk vind ik van toegevoegde waarde dat hij op de momenten dat hij het geloof betrekt, hij dit vanuit de esoterische invalshoek doet. Als niet traditioneel gelovige kan ik me daar (zeker ook in zijn andere boeken) voor openstellen omdat de boodschap steeds weer klopt met mijn eigen gevoelens en ervaringen.
Mijn eigen ervaring is dat eenzaamheid een proces is, voor mij uiteindelijk het meest waardevolle proces om mezelf terug te vinden. Een stukje dat niemand voor je kan doen, alleen jijzelf. Hans herkent en ziet de toegevoegde waarde van eenzaamheid zonder afbreuk te doen aan de erkenning van angst, pijn of verdriet die het (in eerste instantie) met zich mee kan brengen. Het beeld van de kaft weerspiegelt de boodschap van het boek treffend. Het is qua formaat en prijs ook een mooi boekje om weg te geven aan iemand om te laten weten “ik zie je”.
Linda van Ouwerkerk-Kremers, maart 2021
Grietje Huijser deelt haar review.
Ik was nieuwsgierig naar dit boek, zowel naar de inhoud als naar de schrijver: het was voor mij een eerste kennismaking met Hans Stolp. Ik vind de uitvoering prachtig: hardcover omslag met een mooi beeldende foto daarop, alsook het formaat en de dikte van het boek, dat handzaam is en uitnodigt tot lezen. Ik had een beetje een boek verwacht over de huidige maatschappij en de daarin ontstane eenzaamheid, de oppervlakkigheid, ons individualisme enz. en ik was benieuwd of er ook iets gezegd zou worden over de innerlijke eenzaamheid van elk mens: ‘al eenzaamheid’.
Ik werd daarin niet teleurgesteld: dit komt volop aan bod. Het loopt als een rode draad door het boek heen; iedereen maakt perioden door waarin hij zich eenzaam kan voelen; voorbeelden worden genoeg genoemd, maar ook dat de eenzaamheid al kan ontstaan bij de geboorte – de val uit het geestelijke rijk naar de aardse werkelijkheid -, door het niet gezien/geaccepteerd/gesteund worden in de jeugd, verlieservaringen en de verharding in onze tijd.
Er wordt veel aangeroerd: sociale vs emotionele eenzaamheid (die elkaar ook weer onderling beïnvloeden natuurlijk), onmetelijke eenzaamheid, die niet voortkomt uit een gebrek aan relaties, maar die voortkomt uit het innerlijk (existentiële eenzaamheid): onze eenzaamheid is een realiteit van onze ziel en moet niet zozeer worden opgelost, als wel worden doorgemaakt.
Ik vond het heel interessant en verhelderend om te lezen over de verschillende cultuurperiodes waar de mensheid als geheel doorheen gaat en in welke periode wij momenteel met z’n allen zitten: die van het ontwikkelen van een nieuw vermogen, namelijk bewust zijn en worden van onze binnenwereld. Eenzaamheid is vanuit dit perspectief gezien niet puur negatief (iets wat bestreden dient te worden), maar geeft de ruimte die nodig is om onze binnenwereld te ontdekken en het gezag hierover te aanvaarden. Belangrijk is daarbij om onze eenzaamheid te leren accepteren en ermee te leren leven.
Ook hoe religies/stromingen tegen eenzaamheid aankijken, komt aan de orde. Wat mij met name raakte is dat in ieder mens een stukje eenzaamheid zit, meestal diep verborgen – verborgen leed -, dat de oorzaak kan zijn van veel problemen, omdat we het ons niet bewust zijn. Het vraagt nogal wat geduld en volharding om ons innerlijke werk te doen, waardoor we geestelijk sterker worden en we de verbinding met ons eigen hart weer kunnen gaan ervaren. Dit is het proces dat momenteel heel actueel is voor mij en ik vond een soort van erkenning in het teruglezen hiervan in dit boekje. Een troost ook, omdat er dus kennelijk veel meer mensen door deze fase heengaan, het zelfs besloten ligt hier doorheen te gaan als mensheid, gezien de cultuurperiode waar we met z’n allen in leven. Dat is een intensief proces, dat naast alle pijn, verdriet, frustratie en wanhoop óók vreugde en zelfvervulling geeft.
Bewustwording is de sleutel; ook vanuit de wetenschap komt deze conclusie: persoonlijke ontwikkeling en bewustzijn zijn belangrijker dan rationele kennis: ontwikkeling van het denken (zoals we dat lang nastreefden) maakt eenzaam. Dit is mij uit het hart gegrepen, net als het pleidooi om in het onderwijs vakken in te voeren, die gaan over persoonlijke groei, het ontdekken van de eigen binnenwereld en leren omgaan met emoties – kortom “Lessen in levenskunst”. We zitten momenteel in een omwenteling van de autoriteit buiten onszelf zoeken naar het eigen innerlijk. Het bewust worden van de binnenwereld brengt ons in contact met een hogere wereld die voor het denken niet toegankelijk is: de geestelijke wereld.
Voor het antwoord op de vraag “Hebben lijden en eenzaamheid zin?” is het belangrijk om te kijken welke van de volgende drie stromingen het beste bij je past: – Het is zinloos en moet bestreden worden. – Er bestaat zin in het lijden – oude dogma’s van de kerk zijn hierbij de leidraad. – Inzicht dat de gang door de eenzaamheid ons tot een geestelijk rijker mens kan maken – leidraad hierbij is de eigen ervaring.
Mooi boek dat veel aspecten van eenzaamheid aanraakt, teveel om hier allemaal te noemen. Ik zou het boek zeker aanraden aan andere mensen. Ik vind het een boek met een duidelijke positieve boodschap, namelijk dat bewustwording het antwoord is. Door het lezen van dit boek ben ik nieuwsgierig geworden naar andere boeken van Hans Stolp.
Grietje Huijser, april 2021
Een lezer deelt haar review.
Zonder eenzaamheid geen geestelijke groei
Het boek van Hans Stolp is herkenbaar en duidelijk voor mensen die eenzaamheid kennen. Het is helder en eenvoudig geschreven, niet te dik, juist voor de mensen die minder vaak lezen een aanrader. Het geeft een overzicht van meerdere vormen van eenzaamheid, iedereen kan zich er in herkennen. Ik denk dat er geen mens is die niet een van deze vormen herkent en/of heeft ervaren. Juist daarom is het naar mijn idee goed om over dit onderwerp te lezen. Er is beschreven dat je al vanaf je geboorte eenzame gevoelens kan hebben, hoe moeilijk eenzaamheid kan zijn, maar ook dat het bij het leven hoort.
Het mooiste vind ik dat Hans Stolp uit dit onderwerp een positieve kant weet te halen, namelijk dat je meer inzicht in jezelf kunt krijgen. Op de achterkaft staat dan ook: Zonder eenzaamheid geen geestelijke groei. Welke lessen geven de periodes van eenzaamheid in je leven? Je kunt meer inzicht verkrijgen in jezelf, hoe zit je in elkaar, wat heb je nodig, hoe kan je jezelf helpen hiermee om te gaan. Inzicht in jezelf, in je eenzaamheidsgevoelens geeft troost, zegt Stolp. Helaas gaat hij niet zo heel diep in op de manier waarop je inzicht kan krijgen.
Stolp is pastor, hij spreekt ook over de Bijbel, met teksten, die over eenzaamheid spreken. Voor mensen die gelovig zijn, kan dit veel troost en steun geven. Je hoeft niet gelovig te zijn om de informatie tot je te nemen en er mee aan de gang te gaan, op je eigen manier. De kaft is erg mooi, een boom in een verder leeg landschap, met bewolkte lucht. Het geeft symbolisch weer hoe je je kan voelen, alleen staand. Ieder mens die iets meer wil weten over eenzaamheid, over zichzelf, over iemand die je kent die eenzaam is, geeft het een goed en eenvoudig beeld om meer begripvol te kunnen zijn. Dus de moeite waard om te lezen.
Anoniem. april 2021
Over ➔
Eenzaamheid in Nederland
In dit boek biedt Hans Stolp mooie, verrijkende inzichten bij een moeilijk onderwerp. Lees bijvoorbeeld over:
Hoe ga ik om met eenzaamheid?
Een hoopvolle visie op eenzaamheid
Het belang van eenzaamheid voor geestelijke groei
De verschillende aspecten van eenzaamheid
Maar hoe zit het met eenzaamheid in Nederland?
38 procent van de Nederlanders is eenzaam. Dat is akelig en kostbaar
Kinderen die het nest verlaten, een overleden partner, gestopt met werken: er zijn tal van oorzaken voor eenzaamheid. Meer dan een derde van alle Nederlanders voelt zich weleens eenzaam. Dat is niet alleen vervelend, het kost ook geld, zo heeft Deloitte vastgesteld.
Eenzaamheid is een ongewenst gevoel. Het gevoel dat je er niet toe doet. “Ook als je een groot sociaal netwerk hebt, kun je eenzaam zijn, als die contacten weinig betekenis voor je hebben”, zegt Marly Kiewik, senior manager Human Capital bij Deloitte. “We spreken dan over sociale eenzaamheid.”
Een andere vorm van eenzaamheid is de emotionele variant. “Mensen kunnen emotioneel eenzaam zijn als ze een partner of een andere naaste hebben verloren”, zegt Menno ter Wal, manager CFO Services bij Deloitte. “Die vorm van eenzaamheid is niet of heel moeilijk te verhelpen, omdat het in iemands psyche zit.”
Huishoudelijke, sociale hulp
Kiewik en Ter Wal deden voor State of the State, de jaarlijkse ‘maatschappijthermometer’ van Deloitte, onderzoek naar het verband tussen eenzaamheid en zorgkosten. Ter Wal: “Beleidsmakers vermoeden dat eenzaamheid leidt tot zorgkosten. Via data-analyse hebben we aangetoond dat dat inderdaad zo is.” Er blijkt vooral een samenhang tussen eenzaamheid en de vraag naar huishoudelijke hulp via de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). Oftewel: des te meer eenzame mensen er in een gemeente zijn, des te meer er gebruik wordt gemaakt van huishoudelijke hulp. “Huishoudelijke hulp heeft een sterk sociaal karakter”, zegt Ter Wal. “De hulp maakt niet alleen het huis schoon, maar drinkt ook een kopje koffie met de cliënt –– maakt een praatje en soms ontstaat er zelfs een vriendschap.”
Met name mensen tussen de 55 en 70 jaar doen via de Wmo een beroep op huishoudelijke hulp. De onderzoekers hebben verschillende verklaringen voor de piek in die leeftijdscategorie, zoals het stoppen met werken, de kinderen die uit huis gaan, afnemende vitaliteit en het feit dat eenzame mensen een minder groot netwerk hebben dat ondersteuning kan bieden. “De invulling van iemands leven kan daardoor drastisch veranderen en eenzaamheid ligt dan op de loer”, zegt Kiewik.
1,4 miljard euro
Eenzaam, eenzaam, dat zal toch allemaal wel meevallen? Maak eens een praatje met de buurvrouw, ga wat vaker de deur uit. Toch? Zo simpel ligt het helaas niet. Maar liefst 38 procent van de Nederlanders is eenzaam. Achtendertig procent! Tot die conclusie kwamen de GGD en het RIVM. Van die 38 procent is 30 procent matig eenzaam en 8 procent sterk eenzaam. Vooral alleenstaanden, lager opgeleiden, ouderen, niet-westerse allochtonen en stedelingen scoren hoog op de eenzaamheidsladder. Eenzaamheid is in Nederland dus een aanzienlijk maatschappelijk probleem. Daarnaast heeft het ook flinke financiële impact. In 2015 is in Nederland ongeveer 1,4 miljard euro uitgegeven aan huishoudelijke hulp. Kiewik: “Die zorgkosten lopen verder op als we niets aan die eenzaamheid doen. We weten uit onderzoek namelijk dat eenzaamheid leidt tot depressie, alzheimer en hart- en vaatziektes.”
Kiewik en Ter Wal pleiten er daarom voor eenzaamheid op de agenda van de beleidsmakers te zetten. Ter Wal: “Eenzaamheid is een probleem. Daar moet een oplossing voor komen. Vooral aan sociale eenzaamheid is echt wat te doen. Dat is belangrijk, zowel maatschappelijk als financieel.”
Ik wil iets met je ondernemen
Investeren in oplossingen loont, wil hij maar zeggen. En zo’n investering is niet een programma met algemene oplossingen starten. “Het ligt vaak veel genuanceerder”, zegt Kiewik. “De oorzaken van sociale eenzaamheid zijn talrijk. Mensen hebben te weinig geld om iets te ondernemen, zijn slecht ter been of hebben geen vervoer. Dat betekent dat een zekere vorm van maatwerk nodig is. Als gemeentes slim gebruikmaken van data – waar wonen eenzame mensen? – en samenwerken met bijvoorbeeld huisartsen en buurtteams, kunnen ze eenzame mensen veel gerichter helpen. Gemeenten en maatschappelijke organisaties kunnen de juiste interventies inzetten als ze meer kennis hebben over de aard, oorzaak en omvang van de problematiek en op basis daarvan profielen ontwikkelen. Die interventies hebben veelal een pragmatisch en sociaal karakter. Denk aan het creëren van ontmoetingsruimten in samenwerking met woningcorporaties.”
Hulp van de begrafenisondernemer
En – verrassend, maar het werkt – vraag aan mensen zelf waar ze behoefte aan hebben. Kiewik: “Dat levert heel leuke ideeën op. Zo kwam een bewonerscommissie met wie we spraken met het idee om ansichtkaarten te maken met de tekst ‘ik wil iets met je ondernemen’. De commissieleden stuurden de kaarten op naar mensen voor bijvoorbeeld een kopje koffie of samen de tuin aanpakken.” Kleine initiatieven helpen dus ook, stelt ze. Groots en meeslepend is zeker niet altijd nodig. Collega Ter Wal voegt nog een tip toe. “Werk samen met partners die in eerste instantie wat minder voor de hand liggen. Een begrafenisondernemer bijvoorbeeld. Hij heeft bij uitstek zicht op situaties waar eenzaamheid op de loer ligt.”
State of the State is een actuele data-analyse van ons land, bedoeld om beleidsmakers en organisaties te voorzien van bruikbare inzichten op verschillende maatschappelijke vraagstukken. Naast dit onderzoek naar de correlatie tussen eenzaamheid en zorgkosten deed Deloitte ook onderzoek naar het aantal studenten dat wordt opgeleid voor werk dat potentieel verdwijnt,het aandeel buitenlandse beleggers op de Nederlandse vastgoedmarkt en het totale waardeverlies door cyberrisico’s voor de grootste Nederlandse bedrijven en overheid.
