De nervus vagus, onze innerlijke therapeut

De nervus vagus wordt ook wel onze innerlijke therapeut genoemd. Letterlijk betekent het de zwervende zenuw, het is de tiende hersenzenuw. Deze zenuw is onderdeel van het autonome zenuwstelsel, het gedeelte dat buiten onze wil om functioneert met als doel onze veiligheid te bewaren. Als er gevaar dreigt, zijn er drie mogelijke reacties van ons lichaam, te weten vechten, vluchten of bevriezen. Het doel is altijd: overleven.

Aan de hand van een duidelijke uitleg over het autonome zenuwstelsel, verduidelijkende tekeningen en voorbeelden wijdt de auteur ons in in de polyvagaaltheorie, een verklaringsmodel dat de opbouw, de eigenschappen en het functioneren van het autonome zenuwstelsel beschrijft. Ze laat zien welke reacties er bestaan in stresssituaties en hoe ons lichaam daarop reageert. Ook het begrip trauma en de gevolgen voor de gezondheid komen uitgebreid aan de orde.

Daarna volgt het meest praktische gedeelte van het boek waarin het duidelijk wordt dat de nervus vagus onze innerlijke therapeut is. Allereerst is het van belang ons lichaam te leren begrijpen om te weten in welke reactie we ons bevinden. Dat lukt met het zevendaagse oefenprogramma dat duidelijk beschreven is. Het laatste gedeelte van het boek bestaat uit allerlei oefeningen die ontspannend werken en ons tegelijkertijd stimuleren. Ook voor panieksituaties waarin onder andere sprake kan zijn van dissociatie, worden doelgerichte handvatten gegeven.

Sandra Hintringer heeft een waardevol handboek geschreven over de polyvagaaltheorie en hoe deze ons kan helpen grip te krijgen en houden over onze gezondheid. Door de theorie te begrijpen, jezelf met aandacht waar te nemen en de bijbehorende oefeningen te doen wordt de wereld een stuk leefbaarder. Het boek, De nervus vagus, is in heldere taal geschreven. De schematische tekeningen ondersteunen het verhaal en de ademhalings- en waarnemingsoefeningen tussen de teksten door laten ons ervaren wat ontspanning ons meteen al oplevert.

De duidelijke indeling in hoofdstukken geeft structuur aan het verhaal. Hoewel bewustwording, beschreven in deel I, de eerste stap naar verandering is, zijn de volgende delen onontbeerlijk om de werkelijke heling in gang te zetten en onze innerlijke therapeut aan te spreken en ermee aan het werk te gaan. De oefeningen worden in klare taal uitgelegd en de bijbehorende foto’s bieden een prima ondersteuning om tot perfecte uitoefening over te gaan. Wat belangrijk is volgens de auteur, is precies te leren waarnemen wat een oefening met je doet en of het uitvoeren ervan goed aanvoelt. Alles is individueel aan te passen, zodat een optimaal resultaat behaald kan worden.

De nervus vagus is een boek dat een waardevolle bijdrage aan gezondheid kan leveren, omdat iedereen stresssituaties meemaakt en dan in een van de drie overlevingspatronen terecht kan komen. Wat een verademing is het dan om jezelf te kunnen helpen je te bevrijden van stress en je leven weer in eigen hand te nemen. Een aanrader voor iedereen!

Bij het lezen van de omschrijving van dit boek werd ik direct enthousiast. Voor mijn werk als schema- en dramatherapeut werk ik veel lichaamsgericht en is het kalmeren van het zenuwstelsel en het doen van ademhalingsoefeningen hier zeker onderdeel van. Daarnaast ben ik me meer aan het verdiepen in de polyvagaaltheorie en dit komt mooi samen in dit boek.

Het boek bestaat uit drie delen, waarbij de verbindende factor voor mij wel echt de ervaringsgerichte oefeningen zijn. De theorie sluit heel mooi aan bij deze oefeningen en laten je beter begrijpen waarom je iets doet en hoe het effect te verklaren valt. De informatie over je zenuwstelsel, de polyvagaaltheorie, wat een trauma precies is en hoe dit via je lichaam tot uiting kan komen, is echt interessant om te lezen. In deel 1 richten de oefeningen zich nog vooral op je ademhaling en je waarneming. Voor mij waren het mooie bewustwordingsoefeningen om weer even extra aandacht hiervoor te hebben en te ervaren wat dit met me doet. Het draait allemaal om regulatie van je zenuwstelsel en het is bewonderingswaardig hoe je dit lijfelijk kunt ervaren.

Deel 2 richt zich nog meer op het waarnemen en bevat ook een oefenprogramma voor een hele week, zodat je het stap voor stap kunt onderzoeken en hierin verdieping kunt aanbrengen. Het is waardevol om zelf te ervaren wat ik met mijn cliënten doe en hoe je deze tips en oefeningen kunt gebruiken om meer ontspanning te ervaren.

En dan komen we bij het deel waar ik het meest enthousiast over ben, deel 3 met alleen maar oefeningen. Je wordt stap voor stap begeleid en er zijn foto’s toegevoegd om te zien wat precies de bedoeling is. Ik heb alle oefeningen zelf gedaan en het is bijzonder wat voor kalmerende werking het heeft op je lichaam én geest. Er zijn ook oefeningen die bedoeld zijn om uit een staat van verlamming of verdoving te komen, dus om je lichaam weer te activeren. Ik weet zeker dat dit van meerwaarde gaat zijn binnen mijn behandelingen.

Dus of je nou zelf last hebt van overprikkeling, angst, paniek, trauma, depressie of je behandelt cliënten die hier last van hebben; dit boek kan echt van toegevoegde waarde zijn. Ook als je niet gewend bent om lichaamsgericht te werken, is dit een laagdrempelige manier om te onderzoeken wat het kan betekenen.

De nervus vagus is een boek over één van de zenuwen in ons zenuwstelsel die zeer bepalend is voor hoe we ons voelen. De beide ondertitels wekken de verwachting dat je praktische tips krijgt om snel dit deel van je zenuwstelsel te kunnen kalmeren.

De eerste helft van het boek is een poging om de theoretische kant van de nervus vagus te belichten. Nu was ik al op de hoogte van de polyvagaaltheorie, maar zonder deze kennis was mijn mening over dit deel niet veel anders geweest. Bij de uitleg doet de schrijfster een poging om veel (maar niet alle) wetenschappelijke termen simpel uit te leggen. Het versimpelen wekte bij mij juist irritatie op, vooral omdat Sandra overversimpelt.

Daarnaast gebruikt ze zo vaak de woorden vaak, meestal en vaktermen dat dit deel blijft hangen in algemeenheden. Haar voorbeelden die kennelijk bedoeld waren om de theorie te verduidelijken kwamen regelmatig uit een onverwachte hoek. Ik heb één voorbeeld getest op vrienden: de vraag welke gebeurtenis je heel erg deed schrikken. Het zal je niet verbazen dat niemand op het voorbeeld van Sandra kwam, dat een wild zwijn plotseling voor je auto oversteekt. Er zijn echt veel betere en veel beter onderbouwde boeken over de polyvagaaltheorie. Een theorie overigens die ik heel waardevol vind om stress bij jezelf te leren signaleren en er mee om te leren gaan.

Vervolgens wordt er een kwart van het boek gewijd aan het begrijpen van je fysieke toestand. Begrijpen is voor mij niet het juiste woord, omdat dit deel vooral gaat over signaleren in welke van de drie toestanden je vagale systeem zich bevindt. Ook daar zijn de voorbeelden in welke toestand je je bevindt uitvergroot en stereotype. Die voorbeelden zullen ongetwijfeld wel eens voorkomen, maar in de praktijk en ieder geval bij mij zijn de signalen vele malen subtieler. Als ik gestrest ben sta ik bijvoorbeeld niet met gebogen armen en gebalde vuisten met witte knokkels in mijn vecht-of-vluchthouding.

Om nog enigszins in aanmerking te komen voor een neutraal oordeel had ik mijn laatste hoop gevestigd op het laatste kwart van het boek. De oefeningen! Vooral ook door de verwachting dat het boek eerste hulp biedt bij paniek, angst, trauma en depressie. Door de voorgaande hoofstukken had ik het boek met gebogen armen zo stijf vast dat mijn knokkels wit waren geworden. De oefeningen waren nauwelijks vernieuwend, en kende ik al uit andere boeken met ontspanningsoefeningen. En als ik dan gestrest ben en weer rustig wil worden, heb ik niet altijd een matje bij me om tijdens een vergadering te gaan liggen in de “child pose”, of nog erger om in bokshouding “ik kan het” te gaan roepen. Kan zeker werken als je veilig thuis bent, maar eerste hulp…..?

Ik vind het altijd lastig om negatief te oordelen over iemand die haar stinkende best doet om een boodschap over te brengen, echter in dit geval zou ik dit boek niet aanraden. Er zijn veel betere en duidelijker boeken over de polyvagaaltheorie. Zeker weten, ik heb ze al gelezen.

Het omslag nodigt uit om te lezen, wanneer je tegen bepaalde klachten aanloopt, zoals regelmatig overprikkeld zijn, een vol hoofd hebben, stress. Het benoemt helder voor welke doelgroep het boek geschreven is. Ik kon eigenlijk niet wachten om het boek te gaan lezen. Het boek begint met een heel stuk theorie. Doordat ik een vol hoofd heb en wat overprikkeld was, heb ik elke keer kleine stukjes gelezen om de informatie goed tot mij te nemen.

Ik verwacht van het boek dat het mij de juiste handvatten geeft om om te kunnen gaan met overprikkeling, trauma en stress. Niet alleen de theorie maar ook echt praktische handvatten. Dit blijkt ook zo te zijn. Er is eerst een gedeelte theorie en vervolgens handzame praktische oefeningen die je kunt doen om stress in je lichaam te verminderen.

Door dit boek heb ik een diverse reeks aan oefeningen die ik kan doen om te ontspannen.

Ik zou het boek zeker aanraden voor vrienden en familie, voornamelijk de mensen die bezig zijn met persoonlijke ontwikkeling en groei. Die met bepaalde stressklachten rondlopen en/of depressie, trauma.