Een allesomvattende oer-energie: tantra volgens Daniel Odier

Marjan van Druenen las ‘Tantra’ van Daniel Odier, waarin hij weg beweegt van westerse en oppervlakkige interpretatie van tantra en juist teruggaat tot de bron: diep bewustzijn, seksualiteit als kracht en overgave, en het vermogen om de realiteit zonder blokkades te aanvaarden.

Onophoudelijk aanwezig zijn in de realiteit. Zo ziet het leven van tantra-beoefenaars eruit. Hun contact met de wereld is zó rijk dat gemis, frustratie en/of eenzaamheid nooit bezit van hen nemen. Op een bijna poëtische manier laat Daniel Odier, die al dertig jaar een tantrisch leven leidt, in Tantra, een allesomvattende oer-energie je kennismaken met de tantra-filosofie.

Een aan het ego gekoppelde zoektocht naar seksuele bevrediging, dat is dus niet wat tantrisme is. Wat is het dan wel? Een onophoudelijk de liefde bedrijven en intens plezier beleven met de gehele wereld. De eeuwenoude Indiase filosofie streeft naar het voortdurend aanwezig zijn in de gehele realiteit. Het draait om het zijn in het moment en om de integratie van tegenstellingen tussen mannelijke en vrouwelijke energieën.

Tantra past helemaal in deze tijd, waarin we – onbewust – snakken naar het harmoniseren van mannelijke en vrouwelijke waarden.

De weg van Kashmir

Odier is spiritueel leraar en geeft overal ter wereld lezingen over oosterse tradities, met name zen en het zogenaamde ‘Saivistisch tantrisme van Kashmir’, een weg binnen het hindoeïsme en boeddhisme. Dit tantrisme kent een ongeëvenaarde diepgang en subtiliteit en heeft niets te maken met het product dat in het westen commercieel is gemaakt onder de naam tantra.

Op de weg van het Saivistisch tantrisme spelen zintuiglijkheid en bewustzijn de hoofdrol. Dat is volstrekt iets anders dan een genotzuchtige seksuele zoektocht. Het Saivisme uit Kashmir is tegen elke vorm van discriminatie en heeft vrouwen nooit uitgesloten, maar juist erkent als krachtig en gelijk aan de man. Drie hoeraatjes voor deze stroming!

Hij is vijf- of zesduizend jaar geleden ontstaan in de Indusvallei, onderging een spectaculaire ontwikkeling in Kashmir en bereikte zijn hoogtepunt tussen de zevende en dertiende eeuw na Christus. De meesters van het Tibetaanse en Chinese boeddhisme en Indiërs van verschillende tradities laafden zich dicht bij de bron aan de yogini – erudiete vrouwen die lesgaven over de weg van de geïntegreerde mens – en aan de Siddha – vervolmaakte mannen en vrouwen.

De nadruk op volledige acceptatie

Dat is niet het enige. Tantrische scholen verwerpen niet alleen iedere uitsluiting van vrouwen, zoals in bepaalde religieuze gemeenschappen gebeurt, maar ook iedere vorm van formalisme, dogmatisme en puritanisme. De nadruk ligt op het volledig accepteren van de eigen natuur van de mens door het opheffen van elk verschil.

Een bijkomende moeilijkheid is dat we ons potentieel, onze passie, verlaten hebben. Dat kan door opvoeding komen of door onze gedachtewereld, religie, angst, taboe of schuld. Werk aan de winkel dus. En dat werk begint bij het ontdekken van de weg die het mogelijk maakt om de totaliteit van onze menselijke ervaringen te integreren.

Een belangrijk onderdeel is inzien dat wanneer we onze macht niet langer uitbesteden aan anderen, we ons ontdoen van de hoop dat zij ons zullen bevrijden. Daar ontstaat echte innerlijke vrijheid. Teksten uit de tantrische traditie, gesprekken met mensen die dit pad volgden en oefeningen helpen je bij deze ontdekkingsreis.

Bewuste ademhaling

Hoewel de Latijnse etymologie van passie (passio) lijden is, zijn volgens de tantrische filosofie verlangens en passie niet de oorzaak van lijden. Verlangen en passie zijn juist de boodschappers die ons naar onze eigen kern brengen. Om dit te bereiken moeten we totaal aanwezig zijn in de realiteit. Aanwezig zijn bij sensaties, emoties en gedachten. Geen lange oefeningen, maar slechts je bewust worden van je ademhaling is waar het om gaat.

De voordelen van een bewuste ademhaling zijn legio: je kunt beter aarden en er kan een metamorfose ontstaan in hoe je de wereld ervaart. Odier leert ons ook het verschil tussen passie, de beweging die zich via onze zintuigen ontvouwt, en de beweging die voortkomt uit een zoektocht naar plezier die aan het ego gekoppeld is. Waarbij passie zich nergens aan vastklampt en ego steeds meer wil.

Diep bewustzijn en zintuiglijke ervaringen

Wanneer je ten diepste wordt aangeraakt – denk aan een knuffel, streling of massage – kun je een eenheidservaring hebben. Om zo te kunnen aanraken en om het zo te kunnen ontvangen moet je in een toestand van non-dualiteit leven. Non-dualiteit gaat ervan uit dat we geen interpretatie aan onze waarnemingen geven en alles met elkaar verbonden is. Om tot diep bewustzijn en zintuiglijkheid te komen is het noodzakelijk dat ons lichaam volmaakt is afgestemd.

Een volmaakte afstemming op je lichaam kun je onder andere bereiken door volledige acceptatie van jezelf, inclusief jouw schaduwkanten. Dan laten we ons niet meer storen door emoties, gedachten of sensaties. Ons denken twijfelt altijd en is veelal bezig met de ander, met schuldgevoelens of met de angst niets te betekenen. Een vredige geest is zonder projectie en zonder oordeel en leeft in het moment. Want zolang je aanwezig bent in het moment kunnen de meest gewone dingen je gelukkig maken.

We accepteren de realiteit niet

Het onophoudelijk herschikken van de geest die de wereld probeert te zien zoals hij zich die voorstelt, is vermoeiend en veroorzaakt lijden.

Een tantrische tekst

Voor tantra-beoefenaars is het enige wat voor hen bestaat het hier en nu. Door aanwezig te zijn bij je emoties worden eerdere indrukken gefilterd door het absolute bewustzijn en dat voelt als een bevrijding. Dat we dit moeilijk vinden komt vooral doordat we de realiteit niet accepteren zoals ze is.

Graag zouden we de realiteit willen omvormen naar ons ideaal en naar onze overtuigingen. Hierdoor blokkeren we de natuurlijke levensstroom. En alle blokkades van levensstroom zijn ontkenning van onvoorwaardelijke liefde. De uitdaging in deze tantrastroming is om je opnieuw te leren verwonderen en oog te hebben voor de schoonheid van de wereld, zonder vooruit gestippeld plan en zonder verwachtingen. In deze sfeer van non-dualiteit is geen ruimte voor angsten of projecties.

Seksualiteit als bron van kracht

Alles wat via onze zintuigen binnenkomt is energie in de vorm van bewustzijn of levensadem. Deze energie is een kracht die tot uiting komt door aanraking, zicht, geur, smaak en gehoor. Seksualiteit staat gelijk aan iedere manifestatie van zintuiglijkheid. Het is een uitdrukking van onze natuurlijke levensenergie en draait om het zijn en om overgave waarbij de integratie van het mannelijke en het vrouwelijke een rol speelt.

Dit kan alleen ontstaan wanneer we in contact zijn met onze aanwezigheid, onszelf volledig accepteren en in verbinding staan met ons hart. Het vergt ook oefening. Het lezen van de beschrijvingen ‘tantrisch orgasme voor vrouwen’ en ‘tantrisch orgasme voor mannen’ geeft slechts een idee van een voortdurend bewustzijn van het lichaam zonder ego. Een voorbeeld om tot totale fysieke en mentale ontspanning te komen. Echter, het lezen daarover is onvoldoende, het is slechts een introductie dat beoefening nodig heeft.

Een gewaarschuwd mens telt voor twee

Het grootste obstakel dat de westerling zal tegenkomen is dat wat in onze geïndustrialiseerde samenleving als ‘tantra’ gepresenteerd wordt.

In Daniel Odier’s Tantra met als ondertitel ‘Verlangen, passie en spiritualiteit’ wordt meerdere malen gewaarschuwd voor de instant-methodes die te vinden zijn in boeken of op het internet en waarin de basisprincipes van het tantrisme: ‘verdraaid zijn om tegemoet te komen aan de meest oppervlakkige opvatting van opwindende vreugde’.

In zijn inleiding tot de tantrafilosofie geeft hij ons een goede indruk mee van de allesomvattende oer-energie die tantra heet. De relatief korte hoofdstukken zijn per onderwerp gerangschikt en overzichtelijk en de incidentele oefeningen zijn in de tekst geïntegreerd. Een boek om langzaam te lezen.