Rouw

‘Eer de levens van de mensen die belangrijk voor je zijn door je eigen leven volop te leven’, schrijft Don Miguel Ruiz aan het eind van Rouw en dat is misschien wel de centrale boodschap van het boek.

Toen ik het boek las, was mijn moeder een paar weken daarvoor overleden. Ze was negentig, dat maakt het verlies draaglijker, maar je moeder is misschien wel de belangrijkste persoon in je leven. Ik was benieuwd of het boek mij wellicht kon ondersteunen bij mijn rouwproces.

Tijdens het lezen merkte ik dat ik hoopte op praktische tips of verlossende antwoorden op de vragen die de dood van mijn moeder opriepen. Maar Ruiz wordt niet heel concreet en ik realiseerde mij al lezend dat mijn gevoelens van rouw meer te maken hadden met andere zaken dan de dood van mijn moeder.

Eigenlijk had ik best wel vrede met haar dood, omdat ze negentig was geworden en ik heel mooi afscheid had kunnen nemen. Maar ik had geen vrede met andere zaken die ik was kwijtgeraakt de laatste jaren: een vriendschap, een geliefde, een deel van mijn gezondheid en – als gevolg daarvan – een baan. Mensen en zaken waaraan ik gehecht was en die ik verloor, maar waar ik nog geen definitief of bevredigend afscheid van had genomen.

‘Het verlies heeft je voor altijd veranderd. Maar zo gaat het al je hele leven lang: je verliest dingen en je vindt jezelf weer opnieuw uit.’

Op dat laatste gaat Ruiz uitgebreid in: hij doet een oproep om authentieker te leven; niet steeds proberen om aan de verwachtingen te voldoen van anderen of je druk te maken over wat anderen van je denken. Ga leven als een kunstenaar; zet je rouw om in een creatieve daad, is Ruiz’ boodschap. ‘Doe iets. Maak iets. Creëer.’

Ruiz’ boek is meer een visie op het leven dan een praktische handleiding hoe om te gaan met het verlies van een dierbare. Het is een onderzoek naar wat je allemaal tegen kunt komen op je levenspad. Zo heeft hij het over het brein dat vaak met je aan de haal gaat door steeds dezelfde verhalen te herhalen. Of over de spiraal van slachtofferschap waarin sommige mensen hun hele leven blijven zitten.

Het boek zit bomvol oneliners. Meestal ben ik daar niet zo’n fan van maar Ruiz komt er mee weg, omdat het vaak treffende dingen zijn die hij zegt. Bovendien voel je dat de schrijver, geboren in 1952 in Mexico, put uit zijn eigen achtergrond en doorleefde ervaringen – zijn moeder Sarita, een curandera (healer) en zijn grootvader, een sjamaan, waren zijn leraren, zo lees ik op Wikipedia.

In 2002 had hij een zwaar hartinfarct en in 2010 onderging hij een harttransplantatie. Je voelt dat hij weet waar hij over praat als het over verlies, verdriet en rouw gaat, de diepere thema’s in het leven.

Rouw maakt je bewuster, of het nu gaat om het verlies van een dierbare, je baan, je gezondheid, of wat dan ook. Zelf ervaar ik de dood van mijn moeder als een soort reset, een kans om op een bepaalde manier opnieuw te beginnen.

‘Het grootste deel van je leven heb je slapend doorgebracht,’ schrijft Ruiz. ‘Het verlies van een dierbare heeft die slaap verstoord, maar heeft je ook een kans gegeven om volledig wakker te worden.’ Bij mij resoneerde deze zin, zoals vele andere zinnen en uitspraken in het boek resoneerden bij mij.

Op sommige ervan zou je een tijd kunnen reflecteren of mediteren. In die zin is dit kleine boekje van slechts 132 pagina’s een mooi naslagwerkje dat ik zeker nog eens ter hand zal nemen.

Rouw is een klein, mooi vormgegeven boekje. Zachte kleuren, een illustratie van twee handen die openvouwen en een rank laten ontspruiten. Een ontspruiten van meer bewustzijn en de groei van levenswijsheid. Een masterclass van Don Miguel Ruiz, een spiritueel leraar en bestsellerauteur van Mexicaanse komaf. Hij spreekt de lezer ook aan als zijnde dat je bij zijn hoorcollege zit en begroet je elke keer weer voor de lezing van vandaag.

Dit boekje gaat over rouw, maar hij benadert het transcendent, dus als een overstijgend thema dat bij het leven hoort, en trekt het breder dan persoonlijke rouw.

Hij verhaalt over Smokey Mirror, een sjamaan die op een avond een inzicht krijgt als hij naar de sterren kijkt: we zijn gemaakt van materie (sterrenstof) en energie, net als de sterren aan de hemel en de ruimte daartussenin.

We kunnen wijsheid en perspectief verkrijgen door ons bewustzijn te vergroten. Het leven is alles wat er is. Materie sterft, je lichaam sterft, energie is altijd…zonder het over een hiernamaals te hebben. In dit opzicht is het woord ‘zielzorg’ in de ondertitel opvallend, omdat hij het niet over een ziel in religieuze zin heeft. Iemand gaat over van materie in eeuwige energie.

Materie (het fysieke) en je (levens)energie, als in een voortdurende dans van schepping en vernietiging. Je leven is een kunstwerk. Net als het leven zelf bouw je, breek je af, herbouw je en bedenk je weer. Het leven, de grootste kunstenaar, schept en vernietigt tegelijkertijd. Dat is wat is dus de dood is ook.

Ruiz heeft het over hoe je gegijzeld kunt worden door je manier van denken, verhalen van vroeger die je gelooft, overtuigingen, patronen, je gedachten die je brein vormen.

Zijn mooie beeldspraak: het gewicht van vlinders. Gedachten hebben geen gewicht maar kunnen wel het effect van een zware fysieke last hebben. Hij vergelijkt het met de monarchvlinders; klein, fragiel en zo licht als een veertje. Ze wegen bijna niets en toch kunnen ze in aantallen de takken van enorme bomen tot op de grond laten buigen. Zo ook met onze vele gedachten die zwaar op ons kunnen drukken. Soms zo zwaar dat we er letterlijk krom van gaan lopen! Hij zegt: ‘Net als de machtige bomen buigen onze lichamen zichtbaar onder het verzamelde gewicht van onze verhalen.’

Je manier van denken schept je werkelijkheid maar durf je dit in twijfel te trekken, los te komen van oude ideeën over de wereld en jezelf? Durf je authentiek te zijn, daarna te leven?

Hij zegt over rouw dat het normaal is en ook nodig als je een verlies meemaakt. Het maakt je los van wat je allemaal moet en eist dat je rust neemt en alles opnieuw evalueert. Het meet je emotionele kracht en kan je helpen om zaken authentiek te zien en te voelen. Het kan je ook bewuster maken. Ga door de rouw heen maar weet dat rouw niet bepalend is. Gebruik je aandacht verstandig, anders kan rouw een levenslange last zijn.

Voel alles wat er is zonder oordelend te zijn en wees lief voor jezelf. Je mag jezelf vergeven, je hoeft niet vast te houden aan lijden, verdriet, boosheid, schuld en schaamte, omdat je denkt dat je de overledene daarmee eert. De overledene voelt al deze emoties immers niet meer dus je rouwt voor jezelf en je mag je altijd weer verbinden met het leven. Troost moet uit jezelf komen, jij bent de bron van kracht en wijsheid en het pure potentieel van het leven. Zelfs in je verdriet kun je ervoor kiezen jezelf elke dag te begroeten met een omhelzing en een zoen.

Op elke bladzijde staan pareltjes van zinnen en wijsheden die je eigenlijk niet moet proberen te omlijsten met je brein maar vrij moet laten fladderen door je levensenergie, als de vleugels van de monarchvlinders!

“Jouw leven is jouw kunstwerk. Vergeet dus niet om iedere levensles te benaderen vanuit het perspectief van een kunstenaar. Je hebt in de loop van je leven al zoveel geleerd en in de praktijk gebracht, dat je kunstwerk een stuk interessanter en complexer is geworden.”

Wat een lief boekje was mijn gedachte toen het binnenkwam, want het is klein, lichtroze en heeft een mooi lettertype. Ik verwacht een soort stappenplan en het benoemen van verschillende rouwfases. Tot mijn verrassing is het boek opgedeeld in vijf dagen met thema’s als realiteit, reflectie en genade. Het is verder prettig leesbaar en niet al te dik, waardoor het je niet snel zal overweldigen. De aanspreektoon van Don Miguel Ruiz is erg fijn, ik kreeg het gevoel dat hij vlak naast me stond en me in een aantal dagen iets gaat leren.

Ik denk dat iedereen op zijn tijd met verlies te maken krijgt. Dit kan klein of groot zijn. Je verliest een voorwerp, een relatie, je gezondheid, ideeën over jezelf of misschien wel een dierbare. Mijn ervaring is dat dat je leven erg verandert. De schrijver gaat je leren om anders te denken en je brein de rol te geven van een verhalenverteller. Volgens mij kan een andere kijk op het leven en de dood je echt helpen in je rouwproces. De pijn van het verlies zal er onontkoombaar zijn, maar je krijgt handvatten om er anders mee om te gaan en om er niet in te blijven hangen. Ik vind dit boek daarom een aanrader voor iedereen die op dit moment te maken heeft met rouw en ook voor degene die geïnteresseerd is in een andere kijk hierop.

“En wanneer de herinnering haar macht over jou is kwijtgeraakt, is liefde wat overblijft.”

Tijdens het lezen van Rouw van Don Miguel Ruiz heb ik op veel pagina’s mooie, inspirerende zinnen onderstreept. Deze masterclass zit vol met wijsheden die mij raken en die ik graag nog eens herlees.

Ik begon te lezen met de verwachting dat het boek vooral over rouw zou gaan, maar al snel kwam ik erachter dat het boek zich voor het grootste deel richt op het leven. Er worden wel wat handvatten gegeven over hoe om te gaan met verlieservaringen, maar verwacht geen praktisch stappenplan. Hierdoor schuilt er naar mijn mening een grote kracht in de woorden, omdat je wordt aangespoord om anders naar het leven (als één geheel) te kijken.

Vooral het stuk over emotionele honger kwam bij mij binnen. Ruiz stelt dat emoties het brein het gevoel geven dat het echt is en dat we een soort emotionele honger hebben naar de gevoelens waar we vertrouwd mee zijn. Ik vond het interessant om dit bij mezelf te onderzoeken.

Ik vind het boek een aanrader voor iedereen die geïnteresseerd is in het onderwerp en ook voor mensen die troost zoeken en daarin bereid zijn hun eigen denken onder de loep te nemen. Vooral in het laatste hoofdstuk staan mooie, troostrijke zinnen, zoals: “Liefde heeft schitterende mensen in je leven gebracht en liefde zal het hartzeer om hun verlies verzachten”.

Blij verrast was ik door dit boek. Als je al langer boeken leest van AnkhHermes, dan was jouw eerste kennismaking misschien ook wel met een van de Ankertjes, compacte boekjes met een compacte maar duidelijke boodschap.

Compact en duidelijk, dat kun je zeker zeggen van Rouw van Don Miguel Ruiz, bekend van zijn vier inzichten. Dit boek is een weergave van een van zijn masterclasses over rouw. Bij rouw denk je in eerste instantie aan overlijden. Dit boek gaat over allerlei vormen van verlies en hoe je daar zin aan kunt geven. Don Miguel Ruiz zou Don Miguel Ruiz niet zijn als hij in dit boek niet ook zijn visie deelt hoe wij door een beslagen spiegel naar de wereld kijken.

De spiegel is beslagen door wat we hebben meegekregen van onze ouders en andere opvoeders, en hoe we in de loop van ons leven ervaringen hebben laten neerslaan op deze spiegel.

Ons brein lijkt daarin soms (eigenlijk meestal) een eigen leven te leiden, waardoor we met name in perioden van rouw nog minder helder kunnen kijken naar wat er gebeurt.

In andere woorden: hoe je in het leven staat bepaalt mede wat verlies met je doet. De kunst daarbij is om jezelf de ruimte te geven om je gevoelens op dat moment toe te laten. Daar mag je van Ruiz vervolgens je hele leven in blijven ‘hangen’. Niet dat hij die keuze veroordeelt maar hij geeft je het alternatief om als een kunstenaar momenten van verlies te gebruiken om je leven zin te blijven geven. Of opnieuw zin te geven.

Ruiz is vrij duidelijk over verlies. Alles stopt uiteindelijk, kijk ook maar naar de natuur. Hij roept je op om als kunstenaar te blijven zoeken naar het mooie en de zin van wat er in jouw leven gebeurt. Een hele mooie metafoor zijn die bomen die je vast wel kent. Ze lijken helemaal dood te zijn, en toch is er een tak waar nieuwe blaadjes uit groeien en die bloeit. Die levenskracht kan je helpen bij het verwerken van verlies.

Het boek heeft 136 bladzijden en een klein formaat, maar denk niet dat je het dan snel uit hebt. Van sommige hoofdstukken kon ik maar een paar bladzijden achter elkaar lezen, omdat de woorden zo treffend waren, dat ik daar eerst langer bij stil moest staan.

Zoals ik al begon: compact en duidelijk. Don Miguel Ruiz is een ware kunstenaar omdat hij met zo weinig woorden zo veel kan zeggen. Wat mij betreft een absolute aanrader, ook als je zijn vier inzichten nog niet kent. Ik gun je dat het boek je helpt met een eigen verlies, of dat je een naaste kunt helpen met zijn/haar verlies.