Het gaslighteffect

Leesbaar en duidelijk geschreven zelfhulpboek, waarin de lezer zich zal herkennen in de voorbeelden die in het boek worden gebruikt. De achterflaptekst van het boek laat de potentiële lezer kennismaken met een aantal voorbeelden van gaslighting met aansluitend een korte toelichting op het begrip gaslighting, een goede introductie van het boek.

Gaslighting wordt beschreven als mentale en narcistische mishandeling en manipulatie die moeilijk te herkennen is, door de voorbeelden die in het boek worden gebruikt zal eenieder die met gaslighten te maken heeft heeft zich hierin herkennen.  Door gaslighten ga je aan je zelf twijfelen met als doel om je klein te houden en dus in de macht van iemand anders.

Een goed meetinstrument

Het boek kent een eenvoudige opbouw waarin de drie fases van gaslighten leidend zijn. Door het gebruik van tekstkaders wordt extra aandacht gevraagd voor belangrijke feiten, dit onderbreekt de hoeveelheid tekst en informatie die de lezer kan overvallen en deze hierdoor minder zal motiveren om het boek verder te lezen.  In het boek wordt een graadmeter gebruikt om te meten of je het slachtoffer bent van gaslighting, met een aantal duidelijke signalen die op mogelijk gevaar duiden. Goed meetinstrument, welke herkenbaar zal zijn voor de lezer.

Mooie aanvulling aan het boek zijn de 4 appendices, waarin onder andere centraal staan het gevoelswoordenboek die woorden aanreikt met als doel het je weer in contact brengen met je emoties. Tevens advies over zelfzorg, mensen die zich in een gaslightrelatie bevinden kampen vaak met stress en/of depressiviteit, een goede zelfzorg is hierbij belangrijk. In het boek worden goede tips gegeven over voeding, supplementen en balans tussen rust en beweging. Het boek is een aanbeveling voor iedereen die meer wil weten over de veel voorkomende manier van manipuleren en de wijze waarop je hiermee het beste om kunt gaan.

Met nieuwsgierigheid

De titel van het boek Het gaslighteffect trok gelijk mijn aandacht. Een zwart omslag met gasvlam vond ik niet gelijk aantrekkelijk, omdat het iets duisters uitstraalde en het dus waarschijnlijk gaat om iets wat zich in het donker afspeelt. Dit gaf de ondertitel wel aan: verborgen narcisme. Dit maakte het interessant om me in te verdiepen. Dit zwarte omslag werd duidelijk naarmate ik verder in het boek las.

Het gaslighteffect is een communicatiepatroon dat niet snel zichtbaar is voor iemand met goede bedoelingen die vol vertrouwen een relatie aangaat en zich helemaal overgeeft aan de partner, met iemand die niet altijd het goede wil, omdat deze partner ook zo zijn/haar problemen heeft gehad in het leven. Dit kan heel verwarrend werken en onzeker aanvoelen voor degene die gemanipuleerd wordt. Want je tast letterlijk in het duister als je niet bedacht bent op verborgen manipulaties van iemand die je vertrouwt die niet het beste met je voorheeft.

Had ik toen de kennis van dit boek maar…

Het boek heeft me aangenaam verrast met veel informatie en duidelijke voorbeelden. Op eenvoudige wijze wordt er vertelt wat het fenomeen gaslighten inhoudt, hoe het eruitziet, wat je er aan kan doen en hoe je er aan kan ontkomen. Ook ik herkende het van een ervaring op mijn werk, het gemanipuleer en foute beweringen. Het zou goed geweest zijn als ik toen de kennis had van nu door dit boek. Ik denk dat iedereen dit manipulatieve gedrag wel eens heeft meegemaakt, op werk of privé. Dit boek zal je laten herkennen wat er speelt en doet je inzien hoe het werkt.

Ik ben heel blij dat dit gedrag beschreven is en de gevolgen die het kan hebben op je relatie(s), werk en zelfvertrouwen. Ik zal het dan ook zeker aanraden aan anderen om te lezen. Juist doordat er zoveel voorbeelden in staan, zaken steeds op een rijtje worden gezet en soms in een andere vorm worden herhaald. Met de oefeningen erbij wordt het een praktisch boek en toepasbaar in het dagelijks leven.

Wat ik miste, was de verwijzing naar de ondertitel verborgen narcisme. Dat wordt namelijk niet meer benoemd in het boek. De term gaslighter wordt gebruikt in plaats van narcist. Ook miste ik wat meer achtergrondinformatie over de redenen waarom mensen gaan gaslighten en waarom dit je overkomt. Hier is voornamelijk het gedrag omschreven, hoe het er uitziet, hoe het werkt, hoe je beiden verantwoordelijk bent voor het gedrag en het in stand houden ervan en de gevolgen. En hoe je er aan kan ontkomen.

Omdat het zo’n helder en duidelijk omschreven boek is, geef ik als cijfer zeker een acht.

De ondertitel van dit non-fictie boek is Verborgen narcisme. Dat trok als eerste mijn aandacht, want de impact van de emotionele mishandeling die ontstaat door een relatie met een narcistisch persoon, is groot. En om je hiervan los te maken is een heel ingewikkeld en aangrijpend proces.

Het is dan ook de missie van dr. Robin Stern, psychotherapeut, om het patroon in een gaslightrelatie te leren herkennen en een stappenplan te bieden om eruit te kunnen stappen. Want als er iets bij mij is blijven hangen na het lezen van dit boek, is dat je een ander niet kunt veranderen, maar wel de relatie met die persoon kan veranderen.

Stern schrijft op een manier alsof zij je vriendin is, maar wel eentje met kennis van zaken. Beetje bij beetje geeft ze inzicht in het ontstaan van een dergelijke afhankelijkheidsrelatie, die niet alleen een liefdesrelatie hoeft te zijn. Ook je baas of een van je ouders kan narcistisch gedrag vertonen en, als je daar gevoelig voor bent, daarmee jouw levensgeluk onderuit halen.

Stern laat zien hoe dit in de praktijk gebeurt, aan de hand van de verhalen van een aantal van haar cliënten. Dit zijn van begin tot eind dezelfde personen, waardoor je herhaling bijna niet kan voorkomen. Wat meer variatie hierin had de aandachtspanne wat groter gemaakt. De tips en tricks die Stern geeft zijn wel goed toepasbaar.

Dit boek is prettig geschreven, bespreekt een belangrijk onderwerp en draagt bij aan zelfontwikkeling. Ook voor hulpverleners kan dit boek meer inzicht bieden in complexe relaties, waarin twee mensen het negatieve patroon samen in stand houden.

Ik had het wel fijn gevonden als er inhoudelijk iets meer zou zijn ingegaan op het ontstaan van narcisme en hoe dit eventueel al jaren eerder herkend kan worden. Maar dat is misschien iets voor een volgend boek. Ik geef Het gaslighteffect drie sterren.

De uit Amerika afkomstige Dr. Robin Stern heeft zelf ervaring in relaties met een narcist. Ze herkent dan ook veel van de verhalen van haar cliënten. Ze linkte de naam gaslighting aan narcisme na het zien van de gelijknamige film uit 1944 met Ingrid Bergman. Een film waarin een man zijn vrouw gek probeert te maken. Iets dat een narcist niet vreemd is.

In het boek Gaslighteffect gaat Dr. Robin Stern dieper in op emotioneel misbruik en legt ze uit wat gaslighten is. Ze introduceert de verschillende types narcisten en geeft een flink aantal voorbeelden waaraan je dat type narcist zou kunnen herkennen. Hierdoor krijg je misschien ook een goed inzicht in je relaties. Is je partner werkelijk zo ideaal? Heeft je baas het wel zo goed met je voor en vallen de nare opmerkingen die je beste vriendin zo genuanceerd maakt wel te rijmen met een echte vriendschap?

Auteur Robin Stern geeft je stap voor stap inzicht in je persoonlijke situatie en laat je zien wanneer de alarmbellen bij je af zouden moeten gaan. Dankzij de voorbeelden zul je voor jezelf kunnen ontdekken of jij te maken hebt met een gaslighter en leer je hoe je daarmee om kunt gaan. Ze leert je te reageren op aanmerkingen op een manier waardoor de gaslighter niet langer grip op je zal hebben (of in elk geval op dat moment niet meer).

Het gaslighteffect is het gevolg van een relatie tussen twee mensen: een gaslighter die gelijk moet krijgen om zijn zelfbeeld hoog te houden en zijn gevoel van controle over de wereld te bewaren, en een gaslightee die haar beeld van de werkelijkheid laat bepalen door de gaslighter, omdat ze hem aanbidt en zijn goedkeuring zoekt. – Dr. Robin Stern

Het geheel heeft wel een paar minpuntjes. Zo is het (Amerikaanse) boek een beetje over de top en voornamelijk gericht op liefdesrelaties met een gaslighter. De gaslighter wordt voor het gemak hij genoemd en het slachtoffer wordt als vrouw neergezet (terwijl het evengoed een vrouw kan zijn, iets dat Robin zelf ook duidelijk aangeeft). Maar hierdoor leest het boek toch als een geheel waarin de vrouw het labiele slachtoffer is en de man haar weet te overrulen, waardoor je bijna door het boek te lezen een negatief beeld krijgt van mannen in het algemeen, wat niet de opzet van dit boek kan zijn.

Ook betreur ik het feit dat Robin Stern er in haar boek op hamert dat een gasligtee (lees: het slachtoffer van narcisme) het emotionele misbruik laat gebeuren en dus zelf ook een grote verantwoordelijkheid heeft in haar rol in de relatie met een narcist. Dat is misschien in theorie waar, maar leg dat maar uit aan kinderen die opgroeien met een narcistische vader of moeder.

Over het algemeen kan dit boek inzicht geven aan hen die zich afvragen of ze verwikkeld zijn geraakt in een ongezonde relatie (privé of in de werksfeer). De talrijke voorbeelden kunnen je helpen dat inzicht te verkrijgen en je leren hoe hier op een assertieve manier mee om te gaan. Kun je de relatie op een gezonde manier vervolgen door op een andere manier te reageren dan je tot op heden misschien deed? Of is het toch beter de relatie te verbreken? Dr. Robin Stern geeft je adviezen die je kunnen helpen om op een gezonde manier los te komen van een gaslighter.

De cover van de vorige uitgave sprak me wel aan, ook al heeft een Edison-lamp niets met gaslicht te maken. De huidige cover is correcter maar spreekt minder tot de verbeelding.

Dit boek gaat over de manier waarop gaslighters in het werk of in hun relaties de ander manipuleren om zichzelf daardoor beter te kunnen voelen. Robin Stern beschrijft die relatie als een gaslight-tango waarbij dus altijd twee personen betrokken zijn en beiden hun rol spelen. Ze onderscheidt verschillend types van gaslighters en ze maakt onderscheid in de gradaties van deze vorm van manipulatie. Daardoor lijkt het op het eerste gezicht een overzichtelijk plaatje.

Omdat ik op dit specifieke terrein nog een leek ben, had ik deze titel gekozen. Maar naar mate ik verder in dit boek vorder, komen de twijfels. Want uit ervaring weet ik manipulaties in iedere relatie kunnen voorkomen, zeker als er sprake is van een onzekere partner. Om de dader dan direct als narcist te labelen, gaat voor mij te ver. En ik heb ook moeite met de begrippen Emotionele Apocalyps of Drang tot Versmelting. Dat klinkt allemaal érg dramatisch. Jammer genoeg gaat het hier vooral om jonge vrouwen, terwijl “giftige interacties” zoal Naomi Wolf ze noemt op veel meer terreinen én bij beide geslachten voorkomen.

Ik lees over de verstoorde relaties en het gekke is dat ze eenzijdig een soort relatietherapie toepast. De drijfveren en onzekerheden van de gaslighter zelf komen amper aan bod en het zou mooi zijn om met beiden tegelijk in gesprek te gaan. Maar misschien is dat niet haalbaar.

Kortom, voor mij te veel algemeenheden en problemen die in veel meer relaties voorkomen. En aan wie zou ik dit aanraden? Vooral aan jonge mensen die de symptomen herkennen. Dus al met al vier sterren, vooral voor de leesbaarheid.

Dit boek bracht mij toch wel tot nadenken over hoe wij als mensen met elkaar omgaan. Gaslighten is iets wat wij allemaal doen, wat na mijn visie in ons zit. En we passen het toe als we onszelf bedreigd voelen. We denken nooit echt na over emotioneel misbruik, wat dit betekent en wat voor invloed het heeft op ons als mens nu, en wat het heeft op latere leeftijd. Zowel mannen als vrouwen gaan gebukt onder emotioneel misbruik uit de kindertijd of al generaties terug. Dat we daar vandaag de dag last van hebben weten we niet eens. Tot je naar je eigen gedrag gaat kijken.

In dit boek neemt Robin Stern je mee in gaslighting, hoe het werkt, hoe je het herkent en hoe je er los van kunt komen. De term krijgt steeds meer voeten aan de grond. Mensen zijn bezorgder en ongeruster dan ooit. We worden gebombardeerd met enorm veel nieuwe informatie waarbij we ons steeds af moeten vragen wat daarvan waar is en wat niet. We komen soms sterk en zelfverzekerd over maar we hunkeren allemaal naar liefde en bevestiging van de ander. We worden sneller dan we denken slachtoffer van deze ‘methode’ terwijl de processen onbewust ontwikkelen tot grote problemen.

Wat is gaslighten nou eigenlijk?

Robin Stern schreef: “Gaslighten is een vorm van emotionele manipulatie waarbij een gaslighter je ervan probeert te overtuigen dat je je eigen gedrag of motivaties niet goed herinnert, verkeerd begrijpt of verkeerd interpreteert. Hierdoor zaait de ander twijfel in je hoofd, waardoor je kwetsbaar wordt en in verwarring raakt. Ze zorgen ervoor dat je gaat twijfelen aan je eigen kijk en aan je werkelijkheid” (pagina 13).

Het werkt alleen als jij gelooft wat de gaslighter zegt. De persoon speelt in op je diepste angsten, je grootste zorgen en de diepe wens om begrepen, gezien en geliefd te worden. We zijn soms als mens zo kwetsbaar en zo eenzaam terwijl we mega sterk lijken. Je valt snel in de kuilen die gegraven zijn als iemand je het begrip en de liefde geeft die je zo mist, het beste met je voor lijkt te hebben maar dat ‘onbewust’ niet heeft. We zoeken soms zo naar een stukje bevestiging; eerst prijzen ze je helemaal de wereld in en dan breken ze je langzaam af.

Het boek heeft mij als mens, als vrouw, als partner en als moeder enorm geraakt. Ik ben gaan nadenken over mijn gedrag en wat de invloed van mijn woorden en handelen betekent voor de mensen om mij heen. Ik ben me gaan realiseren dat ook ik een emotionele manipulator in bepaalde situaties ben geweest. Ik kies mijn woorden nu veel bewuster, maar als ik me bedreigd voelde schoot ook ik in manipuleren van anderen om in mijn kracht te blijven staan.

Het heeft me dus veel meer gebracht dan ik verwachtte toen ik begon te lezen.

Het boek beschrijft dat gaslighten een samenspel is van twee mensen. Je hebt er altijd twee partijen voor nodig. De ander laat het dus ook gebeuren. Toch denk ik dat je jezelf ook kunt gaslighten, we zijn er een meester in om ons zelfbeeld soms ook de grond in te boren. Welke woorden gebruik je tegen jezelf?

De schrijfster beschrijft het gaslighten in het boek als de tango dans. Het zijn de kleine ingewikkelde pasjes. Het boek biedt de oplossing ook om bij jezelf te blijven en de dans te ontspringen. Dat begint bij jezelf te vragen ‘wie heeft er eigenlijk gelijk? Wil je zo behandeld worden?’ Twijfel niet aan jezelf maar onthoud dat jij genoeg bent. Ga geen discussie aan met iemand over iets waarvan jij weet dat het waar is en vertel jezelf altijd de waarheid over jezelf.

Dit boek is niet alleen relevant voor degenen die direct met gaslighting te maken hebben, maar voor iedereen die geïnteresseerd is in menselijke interacties en de complexiteit van emotionele manipulatie. Het geeft voor mij namelijk een groter zicht dan alleen gaslighting.

Een aanrader dus.