De dopamine factor

Ik ben dol op boeken die gaan over psychologie en persoonlijke groei. Toen ik het boek De dopamine factor zag was mijn interesse gelijk gewekt. O.a. vanwege de strijd die hier thuis nog wel eens plaatsvindt met onze pubers, betreffende het telefoongebruik en het gamen. Tevens vanwege de ADHD diagnoses hier thuis, waarbij gesteld wordt dat dit vaak samen gaat met een verslaving.

Van Uitgeverij AnkhHermes kreeg ik de kans het boek te lezen en te recenseren. Dankjewel hiervoor.

Achterkant van het boek:

Het boek gaat over plezier. En over pijn.  Maar het gaat vooral over de balans tussen die twee en hoe belangrijk het is om die te vinden. We leven in een tijd van ongekende toegang tot stimuli met een hoge beloning en een hoog dopamineniveau: drugs, eten, nieuws, gokken, shoppen, gamen, appen, sexting, Snapchat, Instagram, Youtube, X, TikTok… De mogelijkheden, variëteit en potentie zijn onvoorstelbaar en onontkoombaar.

‘Onze smartphone is de moderne injectienaald die 24/7 digitale dopamine afgeeft. We zijn allemaal gevoelig geworden voor de continue stroom aan prikkels en streven voortdurend naar de volgende fix’.

Mijn ervaring:

Toen ik het boek binnenkreeg ben ik vrijwel gelijk begonnen met lezen. De eerste hoofdstukken waren meteen enorm boeiend waardoor ik maar moeilijk kon stoppen met lezen. Na een korte inleiding neemt de schrijfster je mee in de vele voorbeelden van gesprekken die ze gehad heeft met haar cliënten. Daarnaast geeft ze zichzelf ook bloot door een heel kwetsbare kant te laten zien door haar eigen ervaringen te vertellen. Ze neemt je in fragmenten mee in een stukje verslaving van haarzelf. Het zorgt ervoor dat het boek makkelijk en heel interessant om te lezen is. Wellicht ook omdat je je met sommige personen op een bepaalde manier kunt identificeren.

Het boek is op diverse vlakken wetenschappelijk onderbouwd. In sommige hoofdstukken worden er veel cijfers, feiten en percentages benoemd en soms ook wat vaktaal. Dit maakt het lezen soms wat lastiger, omdat je echt je hoofd erbij moet houden.

Het boek bestaat uit drie delen: het eerste deel gaat over het najagen van plezier. Anna Lembke legt in de diverse hoofdstukken uit wat er gebeurt in ons brein en hoe de plezier-pijn balans werkt. Dit doet ze, naast de vele voorbeelden, mede aan de hand van tekeningen en wetenschappelijke experimenten. Het boek heeft een prettige en logische opbouw en biedt praktische oplossingen voor het onder controle houden van dwangmatige, overmatige consumptie.

In het tweede deel van het boek vertelt ze over zelfbinding. Hierin worden een drietal technieken besproken die je kunnen helpen je verslaving in te dammen. Ze deelt tevens een stappenplan aan de hand van het woord DOPAMINE om je balans te herstellen en op diverse manieren (weer) plezier te kunnen ervaren in het leven.

In het derde en laatste deel, het najagen van pijn, vertelt ze voornamelijk over het stimuleren van de pijnkant, maar ook over eerlijkheid en liegen. Hierin wordt duidelijk dat liegen vooral te maken heeft met schuldgevoel en schaamte. Ze legt uit welke soorten schaamte er zijn en laat wederom met voorbeelden zien wat deze met je doen.

Ik hoopte meer te leren over het stukje verslaving, waarom ons brein verslaafd wil zijn. Vooral ook een social media verslaving. Een verslaving die eigenlijk vrij moeilijk uit te bannen is, omdat wereldwijd aan social media gedaan wordt. Zeker wanneer je een puber bent. In het boek wordt meer gesproken over andere verslavingen, maar Anna Lembke heeft in het stukje zelfbinding, de drie technieken, laten zien dat dat zeker mogelijk is.

Wat me vooral bijblijft van het boek is het stuk over eerlijkheid en liegen. Het stukje waarin geschreven wordt over de diverse soorten schaamte en dat je hier als ouder ook een hoop mee kunt. Ik denk dat veel mensen zich niet bewust zijn hoe dit werkt.

Al met al een heel mooi, leerzaam en interessant boek. Een aanrader!

Ik wilde dit boek lezen omdat ik al langere tijd dubbel reageer wanneer ik het weer te druk heb. Dan mopper ik, maar misschien levert het me wel iets op, waardoor ik de drukte (onbewust) zelf over me afroep.

De schrijfstijl van Anna Lembke deed me heel sterk denken aan de boeken van Gabor Maté. Veel voorbeelden uit de eigen verslavingspraktijk, en een mooie openheid over de eigen verslaving. Vooral dat laatste zorgt er bij mij voor dat ik de boodschap eerder kan accepteren. Want hoe makkelijk is het om vooral te wijzen naar de worsteling van anderen. En het sluit ook aan bij hoofdstuk 8, waarin Anna beschrijft dat radicale eerlijkheid over je verslaving een van de wegen naar herstel is.

She practices what she preaches!

Met de schrijfstijl stopt overigens ook mijn vergelijking met Gabor. Anna Lemke heeft een andere kijk op verslaving.

Anna Lembke beschrijft in heldere en begrijpelijke taal, wat er in je hersenen gebeurt wanneer je verslaafd bent aan een middel of gedrag. En hoe de neerwaartse spiraal er dan uitziet. Bij meer dopamine wordt je systeem ongevoeliger hiervoor, en heb je juist meer nodig. Zoals Anna het uitlegt: het wordt steeds moeilijker om plezier te beleven aan simpele (laagdopamine) activiteiten.

Een heel mooi inzicht vond ik de keerzijde van plezier: de pijn die vervolgens optreedt om het systeem weer in balans te brengen. Daarin trekt Anna haar visie breder naar een maatschappelijk niveau. Net als plezier hoort pijn bij het leven. En in deze tijd hebben we teveel tijd, middelen en media om die pijn te kunnen ontlopen.

Ook hier draait het om balans (en dan niet als dooddoener), want andersom reageert het lichaam op pijn door dopamine aan te maken. Denk hierbij aan intensief sporten, of de koude ijsbaden van de Wim Hof methode. Met daarbij een geniale waarschuwing: ook aan pijn kun je weer een nieuwe verslaving overhouden…

Door het hele boek heen geeft Anna Lembke voorbeelden en oefeningen die je kunt doen in het licht van jouw verslaving. Waarbij dat vaak niet met een paar oefeningen is op te lossen. Dat kan een paar jaar duren, of een leven van discipline van je vragen.

Ik heb het boek uit, maar ben er nog niet klaar mee. Er zitten nog vele vragen in mijn hoofd. Dat maakt dit boek voor mij bijzonder. Want ergens weet de schrijfster een zaadje van verandering in mij te planten.

Het boek liet mij zien dat wanneer ik zelf de drukte opzoek in mijn werk, door de stress juist de dopamine afneemt. En dan snap ik nu waarom ik dan bijvoorbeeld een drankje lekkerder vind en meer ga snacken (welkom dopamine!). Vraag is nu of, en vervolgens met de vraag waarom, ik die stress bewust opzoek. Heel veel stof tot nadenken en verder onderzoek, en als een boek zoiets kan bereiken, dan is maar één conclusie gerechtvaardigd: een pareltje dat de moeite waard is om ook te gaan lezen.

Ik heb gekozen om De dopamine factor te lezen en te recenseren omdat ik het een boeiend onderwerp vind. Verslavingen zijn aan de orde van de dag, van alcohol tot het overmatig gebruik van de mobiele telefoon van iedereen. De rol van social media en ik ben heel benieuwd om hier meer over te lezen.

De dopamine factor is een goed boek dat de complexe rol van dopamine in ons leven op een toegankelijke en inzichtelijke manier beschrijft. De schrijfster heeft het boek opgedeeld in drie delen, die elk een uniek aspect van dopamine belichten en mij mee heeft genomen in de diepere betekenis en rol van deze neurotransmitter.

In het eerste deel legt ze meer de wetenschappelijke basis, waarbij de biologische en chemische werking van dopamine helder wordt uitgelegd. Doordat dit goed wordt onderbouwd met feiten en voorbeelden ook van haarzelf geeft het een goed beeld en is het ook goed leesbaar. Echt heel fijn omdat ik vaak afgeleid raak als het te technisch word en een boek al snel wegleg. Al moet je er wel goed bijblijven om het goed te snappen, het is niet een snelle roman die je wegleest.

Het tweede deel richt zich op de invloed van dopamine op verslavingen. De schrijfster legt uit hoe verslavingen ontstaan en wat de rol van dopamine hierin is. Ze geeft vervolgens ook een stappenplan die voor mij als therapeut heel leerzaam is. In mijn praktijk heb ik ook te maken met lichte verslavingen. Door deze kennis kan ik hier dieper op ingaan met mijn cliënten.

Het derde en laatste deel biedt praktische inzichten en handvatten om gezondere keuzes te maken, maar ook wat de rol van liegen en de waarheid spreken hierin betekent. Dit gedeelte is bijzonder waardevol voor mij en uiteindelijk zo vanzelfsprekend. Maar door de eenvoudige voorbeelden gaat het leven en kan ik dit zelf toepassen of juist in mijn praktijk meer toepassen. Het smaakt nu naar meer om hier verder in te gaan duiken en ook toepassen op mijn pubers.

Ik vind dat De dopamine factor een uitstekend leesbaar boek is dat inzicht biedt in een van de meest invloedrijke stoffen in ons brein. Het is fijn om te lezen, zonder al te wetenschappelijk te worden, maar juist ook een praktisch hulpmiddel voor iedereen die bewuster met zijn of haar gedragingen wil omgaan.

Wat een leven hebben we toch in deze tijd. Boodschappen worden tot je voordeur gebracht, een verse pizza staat binnen 10 minuten voor je deur en we worden heel de dag vermaakt door Netflix en social media. We scrollen ons verloren op Instagram, graaien de snoepkast leeg als we even wat minder in ons vel zitten, kunnen toch dat drankje niet laten staan en kopen allerlei onzinnige dingen via apps als Temu die we eigenlijk niet nodig hebben. Maar we doen het allemaal omdat het ons zo’n lekker gevoel geeft.

Dat lekkere gevoel, waar komt dat toch vandaan en wat maakt dat we er alsmaar meer van willen, maar ook meer van nodig hebben om tevreden te zijn? Dat gevoel komt van dopamine, het beloningsstofje dat in onze hersenen wordt aangemaakt. En over dat stofje en de achtergronden ervan gaat het in het boek De dopaminefactor van Anna Lembke.

In het boek legt Anna aan de hand van voorbeelden uit haar eigen praktijk uit hoe dopamine in elkaar zit en waar verslavingen vandaan komen. Want uiteindelijk zijn we allemaal wel ergens aan verslaafd, zo noemt ze onze smartphone de moderne injectienaald die 24/7 tot onze beschikking staat. Maar hoe komen we af van deze verslaving? Dat is wat in het tweede deel van het boek wordt beschreven.

Wat voor mij de mooie dingen zijn die ik uit het boek heb gehaald waren de stukken over eerlijkheid, authenticiteit en het opzoeken van de ‘pijnkant’ zoals Anna dat noemt. Wat ik persoonlijk minder vond is dat ik het met de praktijkverhalen soms van de hak op de tak vond gaan en dat er wel heel veel wordt gerefereerd aan onderzoeken, waaronder laboratoriumonderzoeken met ratten. Die stukken vond ik wat saaier om te lezen, maar dat is een kwestie van persoonlijke voorkeur.

Neurotransmitters zoals dopamine zijn stoffen die signalen doorgeven in de hersenen, tussen zenuwcellen of spiercellen.

“Hoe groter de aanmaak van dopamine in de beloningspaden van de hersenen, en hoe sneller de afgifte van dopamine, hoe verslavender die ‘drug’ is.”

Dit boek is (grotendeels) in voor de leek begrijpelijke taal geschreven en Lembke vertelt ook over haar eigen verslaving die ze had aan het lezen van romantische fantasy boeken. Ook komen verschillende verslavingen van een aantal cliënten aan bod. Interessant en soms verbazingwekkend.

Je kunt aan veel dingen verslaafd zijn, ik denk dat wij hier toch wel (enigzins/mild) verslaafd zijn aan boeken (verzamelen, lezen, krijgen, kopen) en misschien aan onze smartphone of minstens aan Bookstagram (likes, aandacht, scrollen).

We vluchten allemaal op een bepaalde manier voor pijn, de pijn van het bestaan, moeilijkheden, teleurstellingen, frustraties.. De één slikt pillen, anderen zijn koopziek of eten maar door. Ze leiden ons af van onszelf. Ook extreem lezen… Iets minder lezen en wat lanterfanten kan geen kwaad.

“Verveling creëert de ruimte die nodig is om nieuwe gedachten te vormen.”

Het boek is in drieën verdeeld die elk weer uit 3 hoofdstukken bestaan.  Deel 1 gaat over het najagen van plezier en de balans vinden tussen plezier en pijn. Die worden op dezelfde plek verwerkt.. En het lijkt erop dat er een evenwicht moet zijn. In deel 2 wordt o.a. de term zelfbinding uitgelegd; hoe kun je je tegen jezelf beschermen. Daar zijn verschillende manieren voor. Deel 3 gaat onder andere over schaamte en eerlijkheid.. Ik verbaasde me erover dat mensen blijkbaar enorm veel liegen. Eerlijkheid brengt je meer, zo blijkt.

Ook las ik iets over slachtofferschap; zolang je jezelf als slachtoffer ziet wordt het lastig te herstellen. Je zit jezelf ahw in de weg. (Dit stuk zou ik graag aan iemand willen laten lezen..)

Je moet dit boek gewoon zelf lezen, het is bijna niet uit te leggen… Ik zou ook nog willen waarschuwen voor de gevaren van internet, vooral ook voor kinderen, waar laat je ze naar kijken..

Ik las de helft van dit boek voor mijn vakantie en de andere helft erna. Dat was niet handig. Daarom ga ik dit boek nogmaals lezen binnenkort.