Inleiding tot het Zen-Boeddhisme

Suzuki beschrijft een onderwerp dat met woorden niet te vatten is en toch weet hij het betrekkelijk eenvoudig uiteen te zetten en inzichtelijk te maken. Een knap staaltje, waarvoor dank. Bijzonder interessant boek voor wie meer wil begrijpen over Zen. Het voorwoord van Carl Jung is interessant maar lang, wetenschappelijk en enigszins achterhaald. Ik houd van Jung maar zijn overmaat van woorden wordt mij persoonlijk te veel. Hoewel begrijpelijk omdat zen immers niet in woorden te vatten is wat Jung zelf beaamt, vind ik 46 blz. te lang. Achterhaald in die zin: in onze Westerse maatschappij is steeds meer het Oosterse gedachtegoed verweven geraakt, in vergelijking met 50 jaar geleden. Je kunt echter zonder problemen doorgaan naar hoofdstuk twee, waar het boek begint.

Geen boek om even snel te lezen maar je kunt erdoor gegrepen worden waardoor je niet meer op wilt houden. Suzuki behandelt Zen vanuit diverse standpunten. Intellectueel, om aan te tonen dat het onmogelijk is Zen langs die weg te begrijpen. Filosofisch, een benadering die volgens Suzuki Zen niet eens recht doet. En praktisch, de enige weg om tot een dieper begrip te komen. Steeds weer wijzen de uitspraken van Suzuki je er op dat Zen zich niet laat verklaren en tóch kom je door zijn benadering tot een dieper begrip. Suzuki noemt Zen in de eerste plaats dan ook praktisch omdat het appelleert aan het leven. Zen leert geen dingen, spreekt niet over ziel of God, maar bedoelt het leven in zijn stroom te pakken. Hoewel dat heel mysterieus kan klinken heeft het niets bijzonders, aldus Suzuki. Doordat Zen toch wordt uitgelegd kan het na enige tijd ook lijken op geblaat. De nuchtere lezer, zeker wie niet in het Oosten op is gegroeid of zich daar weinig bij voor kan stellen, kan zich er al gauw van willen distantiëren. Dat is niet wat Zen is. Maar omdat het zo moeilijk te verwoorden is, wordt er paradoxaal genoeg zoveel gesproken. Iets wat Zen juist wil voorkomen; zij hecht geen waarde aan woorden en begrippen, abstracties of logische constructies.

Zen is de uitdrukking van het Leven zelf, legt Suzuki ons uit. Rond het eind van het boek bekruipt mij dan ook het gevoel: je kunt wel eindeloos iets willen bereiken maar wanneer je in alle eenvoud, in het dagelijks leven, je elk moment bewust probeert te zijn van wat je doet, te zijn in het moment, dan beoefen je meer Zen dan wanneer je daar acht jaar lang in stilte over na gaat denken als leerling van een grote Meester. En dat is volgens mij dan ook het hart van Zen. Ieder zoekt en bereikt het op zijn of haar eigen wijze, zonder uitleg of woorden maar door te zijn in het Zelf.  Dan wordt iets begrepen en komt er iets vrij wat boven alle uitleg verheven is en alleen gevoeld kan worden. Ware gnosis zou je het ook kunnen noemen. Suzuki maakt wat voor niet-ingewijden vrij onuitlegbaar is, dus toch heel toegankelijk. Belangrijk is dit boek met het hart te lezen. Enige esoterische kennis of ervaring in introspectie kan helpen, maar ik vind dit boek hoe dan ook enorm toegankelijk en een juweeltje in zijn eigen soort.